Rehabilitacja dla kobiet w ciąży i po porodzie

Ciąża to szczególny okres w życiu każdej kobiety. W oczekiwaniu na rozpoczęcie najpiękniejszej przygody życia- macierzyństwa, warto zadbać również o swoje dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne. Wysiłek, jakiemu przez dziewięć miesięcy poddawany jest organizm przyszłejmamy  może wpływać na pojawienie się bólów kostno-stawowych oraz mięśniowych, objawów przeciążenia czy nawet trudności z poruszaniem się. Czy musi tak być? Czy okres ciąży musi wiązać się ze znacznym ograniczeniem sprawności fizycznej i dolegliwościami bólowymi? Jak radzić sobie w okresie połogu i kiedy rozpocząć starania o powrót do formy?

Czy kręgosłup w ciąży musi boleć?

W okresie ciąży dochodzi do szeregu zmian w układzie kostnym i stawowym, związanych zwłaszcza z przybieraniem dodatkowych kilogramów, zmianą środka ciężkości sylwetki, jak i działaniem hormonów ciążowych, na przykład relaksyny czy progesteronu, które rozluźniają połączenia stawowe, przygotowując ciało do zbliżającego się porodu.  Wszystkie te zmiany mogą wywoływać dolegliwości bólowe w obrębie stawów, zwłaszcza okolic kręgosłupa, jak i spojenia łonowego.  Szacuje się, że ból kręgosłupa w ciąży to problem od 50 do 80% przyszłych mam. Bóle pleców w ciąży mogą ulegać nasileniu szczególnie w ostatnich tygodniach, kiedy obciążenie staje się największe, a wiele kobiet znacząco ogranicza swoją aktywność fizyczną. Bywa jednak, że ból w dole pleców w ciąży zaczyna się znacznie wcześniej, nawet w pierwszym trymestrze, szczególnie jeśli w obrębie kręgosłupa toczył się w przeszłości proces chorobowy. Dolegliwości pojawiają się również częściej u mam, które przybrały większą niż zalecaną ilość kilogramów (dla kobiety z prawidłowym BMI przed ciążą zalecany przyrost masy ciała to 11-14 kilogramów).Niestety, bóle pleców w ciąży nie zawsze kończą się wraz z przyjściem na świat dziecka- kręgosłup w okresie połogu musi ponownie przystosować się do zmiany sylwetki, a co więcej bywa narażony na nieustanne podnoszenie ciężarów (rosnące dziecko, wózek, fotelik samochodowy) czy przebywanie w niewygodnej pozycji (zwłaszcza podczas karmienia). Zarówno przyszła, jak i obecna mama nie jest jednak skazana na cierpienie, a na każdym etapie ciąży czy połogu dostępne są formy rehabilitacji, które mogą zmniejszyć nasilenie dolegliwości.

Dlaczego warto skorzystać z zabiegów rehabilitacji dla kobiet w ciąży?

1. Rehabilitacja normalizuje funkcjonowanie układu kostno- stawowego oraz więzadłowo- mięśniowego, zmniejszając jego obciążenie i redukując przykre dolegliwości, zwłaszcza bóle pleców w ciąży
2. Zabiegi rehabilitacyjne w ciąży bywają często najskuteczniejszym sposobem walki z bólem kręgosłupa w tym okresie- większość leków nie może być stosowana u ciężarnych
3. Odpowiednio dobrane metody fizjoterapeutyczne są zarówno skuteczne, jak i bezpieczne dla mamy i jej dziecka. Najczęściej stosowana jest:

• terapia manualna,
• masaż,
• stretching
• ćwiczenia z elementami pilatesu, które stabilizują sylwetkę, bez nadmiernego obciążenia
• kinesiotaping- aplikowanie na skórę specjalnych taśm, które zmniejszają obciążenie mięśniowe, niwelują ból, a także mogą być pomocne w zastojach limfatycznych i obrzękach

4. Prawidłowo dobrane ćwiczenia w okresie ciąży przygotowują przyszłą mamę do odbycia porodu, łagodzą jego przebieg i zmniejszają ryzyko komplikacji okołoporodowych ( w tym nacięcia krocza czy cesarskiego cięcia)
5. Masaż oraz metody relaksacyjne mogą redukować lęk i napięcie nerwowe, które często towarzyszą kobietom, zwłaszcza w ostatnich tygodniach przed porodem, są też świetnym sposobem na często odczuwany ból w dole pleców w ciąży
6. Aktywność fizyczna zmniejsza nasilenie obrzęków pojawiających się często pod koniec ciąży, a także wspomaga profilaktykę rozstępów, które mogą wystąpić na gwałtownie rozciągającej się skórze brzucha, pośladków czy piersi

Dlaczego warto skorzystać z rehabilitacji dla kobiet w okresie połogu?

1. Kobiety, które podejmują aktywność fizyczną szybciej wracają do formy i łatwiej tracą pozostałe po ciąży kilogramy
2. Ćwiczenia pod okiem wykwalifikowanego terapeuty można rozpocząć już w pierwszych tygodniach po porodzie, który dostosuje ich poziom do aktualnych możliwości i przeciwwskazań. Wybierze on także dogodny moment do rozpoczęcia bardziej intensywnych treningów.
3. Praca nad kondycją i odzyskaniem sprawności skutkuje zwiększeniem energii oraz chęci do działania, a także poprawia nastrój
4. Właściwie dobrane ćwiczenia wzmacniają mięśnie dna miednicy i zapobiegają problemom związanym z ich osłabieniem w przyszłości: dysfunkcjami seksualnymi, nietrzymaniem moczu.
5. Po porodzie siłami natury często dochodzi do przejściowych zaburzeń związanym z rozluźnieniem mięśni dna miednicy i tak zwanym wysiłkowym nietrzymaniem moczu (popuszczanie niewielkich ilości moczu w czasie kaszlu, kichania, intensywnego śmiechu czy aktywności fizycznej).  Dzieje się tak szczególnie często u kobiet, które urodziły dziecko o dużej masie ( >4 kg) lub mają za sobą trudny poród. Te krępujące dolegliwości mogą być zmniejszone poprzez odpowiednio dobrane ćwiczenia wzmacniające mięśnie dna miednicy i rozluźnione więzadła tej okolicy.
6. Zabiegi fizjoterapeutyczne mogą wspomóc prawidłowe gojenie się blizny po zabiegu cesarskiego cięcia oraz zapobiec powstawaniu bolesnych przykurczów czy bliznowców w jej okolicy

Kto może skorzystać z rehabilitacji i ćwiczeń ruchowych w okresie ciąży?

Właściwie  prowadzona zabiegi rehabilitacyjne w ciąży mogą pomóc przejść  przez dziewięć miesięcy oczekiwania, utrzymując dobre samopoczucie psychiczne i fizyczne oraz łagodząc najczęstszą dolegliwość – ból kręgosłupa w ciąży.Brak aktywności fizycznej często nasila istniejące objawy, a ćwiczenia dostosowane do możliwości oraz okresu ciąży, mogą być wykonywane u większości przyszłych mam . Przed rozpoczęciem jakiejkolwiek aktywności konieczna jest jednak konsultacja ginekologiczna- tylko lekarz prowadzący ciążę może podjąć decyzję o bezpieczeństwie uczestnictwa w zajęciach i ocenić ich ryzyko- ból w dole pleców w ciąży nie zawsze musi oznaczać problemy z kręgosłupem.  Do rozpoczęcia ćwiczeń niezbędna będzie pisemna zgoda lekarska, a wszystkie ćwiczenia warto wykonywać pod okiem doświadczonego terapeuty.

Bibliografia

1. Torbe, A.Torbe, D. Ćwiek “Aktywność fizyczna kobiet w ciąży o fizjologicznym przebiegu” Nowa Medycyna 4/2013; str.174-179

2. Kręgiel, E. Kołodziej, M. Zakrzewska „Pysiotherapy opportunities for women during pregnancy and childbirth” Health and Wellnes 2013;(1)10:123-36
3. Hałas, A. Kowalczyk –Odeyale „Zastosowanie metody KinesiologyTapingu w redukcji bólów kompleksu lędźwiowo krzyżowego u kobiet w czasie ciąży i profilaktyce nawałów mlecznych” PraktFizjoterRehabil 2010;9(10):28-34
4. Ż.Fiodorenko- Dumas, M. Paprocka-Borowicz „Postępowanie fizjoterapeutyczne w nietrzymaniu moczu” Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu. 2014; 20(1): 12–16