Choroba Perthesa – czym jest martwica głowy kości udowej?

Choroba Perthesa jest chorobą z grupy chorób jałowych martwic kości, które charakteryzują się obumarciem tkanki kostnej, a częściowo również tkanki chrzęstnej. Określana jest także jako jałowa martwica kości udowej, a za jej przyczynę uznaje się zaburzenia krążenia w obrębie tkanki kostnej. Czym objawia się martwica kości udowej i jakie są przyczyny choroby Perthesa?

Choroba Perthesa – co to za choroba?

Choroba Perthesa, czyli jałowa martwica głowy kości udowej to zespół chorobowy, który charakteryzuje się niedokrwienną martwicą kości udowej. Oznacza to, że do warstwy chrząstki wzrostowej nie dopływa wystarczająca ilość krwi, wobec czego tkanka otrzymuje za mało tlenu i substancji odżywczych. W efekcie tkanka obumiera. Choroba Perthesa występuje w wieku rozwojowym (zwykle pojawia się pomiędzy 4. a 8. rokiem życia) i zdecydowanie częściej obciąża chłopców. Martwica głowy kości udowej zazwyczaj dotyczy jednego stawu, jednak w 10-20 proc. przypadków choroba może występować obustronnie. Wczesne wykrycie przekładające się na leczenie choroby Perthesa pozwala zmniejszyć ryzyko powikłań i uniknąć trwałych zmian w obrębie stawu biodrowego.

Przyczyny choroby Perthesa i jej objawy

Bezpośrednie przyczyny choroby Perthesa nadal pozostają nieznane, choć wśród czynników mogących przyczynić się do jej powstania wyróżnia się przede wszystkim zaburzenia krążenia, czego efektem jest zaburzenie ukrwienia głowy kości udowej. Wpływ na to może mieć chociażby intensywny wzrost dziecka, ale także zaburzenia hormonalne. Czynnikiem ryzyka może być także przewlekłe przeciążenie kończyny, mikrourazy czy zatory, a także wady rozwojowe i nadwaga. Martwica głowy kości udowej może powstać w wyniku przebytej dysplazji stawu biodrowego w okresie niemowlęcym czy stosowania leków sterydowych.

W początkowej fazie rozwoju choroba Perthesa może mieć bardzo łagodny przebieg, a nawet nie dawać żadnych objawów. W późniejszym stadium, dziecko może narzekać na dolegliwości bólowe, które zwykle pojawiają się po wysiłku. Te koncentrują się najczęściej w okolicach pachwiny lub uda czy kolana. Możemy zaobserwować u dziecka utykanie oraz postępujące stopniowo ograniczenie ruchomości stawu biodrowego.

Wśród objawów, które możemy zauważyć gołym okiem, wymienimy natomiast widocznie zmniejszony obwód uda, co ma bezpośredni związek z osłabieniem mięśnia czworogłowy czy wychudzenie pośladka po stronie chorego stawu. Niekiedy może pojawić się także obrzęk czy wzmożone napięcie mięśni. To, co jednak najważniejsze – jakiekolwiek zmiany radiologiczne mogą pojawić się nawet do 3 miesięcy po pierwszych niepokojących objawach.

Leczenie choroby Perthesa – jak przebiega?

W sytuacji, kiedy zdiagnozowana zostanie martwica kości udowej, nie mają zastosowania żadne skuteczne metody farmakologiczne. Z uwagi na to, że mechanizm rozwoju choroby i przyczyny choroby Perthesa nie są do końca znane, nie można leczyć jej przyczynowo. Proces ten uzależniony jest jednak od stopnia uszkodzenia kości udowej oraz stadium choroby. Jednym z ważniejszych etapów, jakie składają się na leczenie choroby Perthesa jest stała rehabilitacja oraz ćwiczenia, a także – co najważniejsze – odciążenie chorego stawu. W tym celu stosuje się wyciąg pośredni stawu biodrowego, co ma skutkować likwidacją przykurczów i zaników mięśniowych. Wyciąg pośredni stawu biodrowego stosuje się w niewielkim zgięciu, odwiedzeniu i rotacji zewnętrznej z niewielkim obciążeniem.

W momencie, gdy zdiagnozowana zostanie martwica kości u dzieci, pomocne w leczeniu choroby mogą okazać się także aparaty ortopedyczne odciążające i korygujące ustawienie kończyny w stawie biodrowym, a niekiedy także opatrunki gipsowe. Leczenie choroby Perthesa ma na celu przede wszystkim przywrócenie pełnego zakresu ruchów stawu i zachowania pełnego pokrycia głowy kości udowej przez panewkę. Warto mieć na uwadze, że nieleczona martwica kości udowej może prowadzić do wielu zmian zwyrodnieniowych.

Choroba Perthesa – przykłady ćwiczeń

Zarówno choroba Perthesa u dorosłych, jak i choroba Perthesa u dzieci, wymaga szybkiej reakcji oraz podjęcia fizjoterapii, która może zminimalizować zaburzenia chodu i rozwój choroby. Po pierwszej, ostrej fazie choroby, kiedy dolegliwości bólowe zostaną złagodzone, warto włączyć do kuracji ćwiczenia i fizjoterapię. W przypadku choroby Perthesa, ćwiczenia powinny skupiać się na zwiększeniu zakresu ruchów w stawie biodrowym oraz ćwiczeniach rotacyjnych i odwiedzeniowych.

Świetne efekty może przynieść rehabilitacja na basenie, gdzie woda dodatkowo odciąży stawy, a jednocześnie wykorzystanie oporu wody będzie doskonałym sposobem na wzmocnienie wydolności mięśni. Należy pamiętać, że leczenie choroby Perthesa w przypadku dzieci, w dużym stopniu powinno opierać się na utrzymaniu aktywności ruchowej, dzięki czemu staw biodrowy będzie miał zapewnione optymalne warunki do prawidłowej odbudowy. Znakomite efekty mogą przynieść ćwiczenia aktywujące mięśnie pośladkowe oraz prowokowane rotacji zewnętrznej i doskonalenie stabilizacji tułowia.

Zasadniczym celem terapii osób, u których zdiagnozowana została martwica głowy kości udowej, jest niedopuszczenie do jej zniekształcenia, a także zapobieganie zmniejszeniu masy mięśniowej. Należy mieć na uwadze, że podczas rozwoju choroby i wytwarzania się nowej tkanki kostnej, która jest szczególnie wrażliwa na zniekształcenia i ucisk, bardzo ważna jest redukcja sił działających na staw biodrowy. A jakie ćwiczenia warto wykonywać w domowym zaciszu?

Ćwiczenie 1

Dziecko leży na brzuchu z nóżkami ugiętymi w stawie kolanowym. Wykonuje naprzemienny ruch odwodzenia na zewnątrz i powrotu kolan do środka.

Ćwiczenie 2

Dziecko leży na macie z wyprostowanymi nóżkami. Wykonuje naprzemienny ruch odwodzenia nóg na zewnątrz i do środka.

Ćwiczenie 3

Dziecko leży na macie, a pomiędzy stopami trzyma piłeczkę. Stopniowo unosi nogi do góry, próbując przełożyć piłeczkę za siebie i położyć ją przed głową.

Ćwiczenie 4

Dziecko siedzi na krześle, z luźno opuszczonymi nóżkami. Naprzemiennie odwodzi na zewnątrz raz jedno kolanko, raz drugie.

Choroba Perthesa po latach

Zarówno choroba Perthesa u dorosłych, jak i martwica kości u dzieci, po zakończonym leczeniu nie powinna odczuwać dolegliwości bólowych, a ruchomość stawu nie powinna być w żaden sposób ograniczona. Konsekwencje choroby Perthesa mogą jednak pojawić się po wielu latach u tych, u których leczenie zostało podjęte zbyt późno lub było niewłaściwie przeprowadzone.

Wówczas mogą pojawić się dolegliwości bólowe przy poruszaniu, ograniczenia ruchowe czy nawet utrwalone przykurcze. Powikłaniem mogą być także zaburzenia chodu czy stany zapalne biodra. Najważniejsze by, po zakończonym leczeniu choroby, skonsultować z lekarzem wszelkie dopuszczalne formy aktywności i wyznaczyć te, których osoba po przebyciu choroby Perthesa powinna unikać.