Endoproteza stawu biodrowego – jaka jest najlepsza i o czym pamiętać przy rehabilitacji?

Na początku ból, później ograniczona sprawność, po pewnym czasie inwalidztwo. Zwyrodnienie stawu biodrowego jest chorobą, z którą boryka się coraz więcej osób. Endoproteza stawu biodrowego pozwala na szybkie odzyskanie pełnej swobody ruchów. Nie jest to jednak możliwe bez właściwej rehabilitacji.Choroby zwyrodnieniowe stawów biodrowych są obecnie jednym z najczęstszych problemów związanych z narządami ruchu. Jak pokazują statystyki 60 proc. populacji po 65. roku życia cierpi na szeroko rozumiane zmiany zwyrodnieniowe. Choroba dotyka także coraz młodszych ludzi. Są na nią narażone szczególnie osoby mają znaczną nadwagę.

Czym jest zwyrodnienie stawu biodrowego?

Zwykle zaczyna się od bólu, który pojawia się po długotrwałym wysiłku. Po pewnym czasie ból towarzyszy nawet w czasie odpoczynku, a w nocy nie pozwala spać. Do tego dochodzą postępujące ograniczenia w ruchu. Wszystko za sprawą stopniowej destrukcji poszczególnych elementów stawu: chrząstki, warstwy podchrząstnej kości, torebki stawowej i innych tkanek tworzących cały staw. Na początku chrząstka traci swoje właściwości amortyzujące i zmniejszające tarcie powierzchni stawowych, a w konsekwencji na powierzchni głowy kości udowej oraz obrzeżach panewki powstają wyrośla kostne, które dodatkowo ograniczają ruch oraz powodują dalszą destrukcję stawu.

Pomoc niesie operacja

Gdy zmiany zwyrodnieniowe powodują nieustający ból i znacznie ograniczają ruchy, zalecane jest wykonanie wymiany zniszczonego stawu. Zabieg taki nazywany jest endoprotezoplastyką lub alloplastyką. Polega on na zastąpieniu niesprawnych elementów stawu sztucznymi implantami odwzorowującymi jego oryginalne części. Proteza stawowa może być całkowita (cały staw jest wymieniany) lub częściowa (wymienia się główkę kości udowej, pozostawia natomiast naturalną panewkę).

Przed operacją wszczepienia endoprotezy stawu biodrowego

Operacja jest dla niektórych pacjentów jedyną szansą na pozbycie się bólu i powrót do sprawności. Aby było to możliwe konieczne jest zaangażowanie pacjenta w cały proces leczenia. Jeszcze przed wykonaniem zabiegu wszczepienia endoprotezy warto rozważyć współpracę z fizjoterapeutą. Jak podkreślają lekarze, prawidłowo przepracowany okres przedoperacyjny pomaga szybciej odzyskać sprawność po zabiegu. Rehabilitacja przedoperacyjna skupia się na poprawie ogólnej sprawności, wzmocnieniu siły mięśni obręczy biodrowej i kończyn dolnych oraz zmniejszeniu przykurczy w stawie biodrowym. Fizjoterapeuta uczy także pacjenta prawidłowego poruszania się o kulach. Ta umiejętność będzie niezwykle cenna po zabiegu.Przed operacją pacjenci mogą także skorzystać z szeroko rozumianej terapii przeciwbólowej, która zmniejsza dolegliwości w okresie oczekiwania na operację wymiany zniszczonego stawu.Okres przedoperacyjny to również dobry czas na dostosowanie mieszkania do potrzeb osoby po zabiegu. Warto pozbyć się dywanów, uprzątnąć kable z podłogi i inne przedmioty zwiększające ryzyko potknięcia się i upadku. Dobrym rozwiązaniem jest rozłożenie na podłodze gumowych dywaników zabezpieczających przed poślizgnięciem. Ważnym elementem przystosowania mieszkania jest także wyposażenia toalety w nakładkę na sedes, która pozwoli bezpiecznie usiąść. Warto się też zaopatrzyć w specjalne chwytaki, które ułatwiają podnoszenie przedmiotów z podłogi.Poza przygotowaniem całej infrastruktury ważne jest także zapewnienie sobie opieki po operacji. Po zabiegu będzie potrzebny ktoś, kto będzie w pobliżu – poda jedzenie, zrobi zakupy, pomoże dojść do toalety.

Po operacji

Po zabiegu wszczepienia endoprotezy pacjenta czeka jeszcze długa droga do odzyskania sprawności, w której najlepszym przewodnikiem będzie fizjoterapeuta. Rehabilitacja po wszczepieniu endoprotezy jest niezwykle ważna. Zaczyna się już w pierwszej dobie po operacji. Początkowo pacjent wykonuje ćwiczenia oddechowe w celu poprawy wentylacji płuc. Praca z fizjoterapeutą skupia się także na zmniejszeniu bólu, uzyskaniu mobilności w stawie biodrowym, poprawie elastyczności tkanek (szczególnie w okolicy blizny pooperacyjnej) oraz odbudowaniu siły mięśniowej, w szczególności mięśni pośladkowych, kulszowo-goleniowych i mięśnia czworogłowego.W kolejnych dniach po operacji terapeuta uczy pacjenta w jaki sposób można wykonywać ćwiczenia operowanej nogi oraz jak funkcjonować po operacji tak, aby chronić operowany staw biodrowy przed zwichnięciem. Początkowo pacjent nie może zginać nogi w stawie biodrowym więcej niż 90 stopni, zakładać nogi na nogę oraz rotować operowanej kończyny. W pierwszych dniach konieczna jest także nauka bezpiecznego wstawania i siadania. Pacjent musi od nowa nauczyć się chodzić. Przez pierwsze dwa dni pomaga mu w tym balkonik, później fizjoterapeuta uczy go poruszania się o kulach.

Rehabilitacja po wszczepieniu endoprotezy stawu biodrowego

Dochodzenie do formy po zabiegu nie kończy się jednak z chwilą wyjścia ze szpitala. Okres rekonwalescencji trwa mniej więcej pół roku. W tym czasie wciąż wskazana jest praca z fizjoterapeutą. Terapeuta uczy pacjenta jak bezpiecznie wrócić do codziennej aktywności, udziela praktycznych wskazówek dotyczących np. higieny, ubierania czy też podróży samochodem.Fizjoterapeuta asystuje także podczas nauki samodzielnego chodzenia, już bez kul. W trakcie ćwiczeń wzmacnia osłabione grupy mięśniowe przygotowując ćwiczenia z niewielkim obciążeniem oraz z taśmami elastycznymi. Wspomagana jest także propriocepcja, czyli czucie głębokie, poprzez ćwiczenia na piłkach rehabilitacyjnych oraz trening na niestabilnym podłożu (na macie, na poduszkach sensomotorycznych). W późniejszym etapie dochodzą do tego ćwiczenia funkcjonalne oraz dynamiczne.Więcej szczegółów o rehabilitacji po operacji w kolejnym artykule już wkrótce. Będzie się można z niego dowiedzieć jak bezpiecznie odpoczywać, wstawać, siadać i chodzić po wszczepieniu endoprotezy. Znajdą się w nim także porady dotyczące innych codziennych czynności, jazdy samochodem, a także uprawiania sportu.

Zalecenie dla pacjentów po wszczepieniu endoprotezy stawu biodrowego

Zastąpienie niesprawnych elementów stawu biodrowego sztucznymi implantami jest dla wielu pacjentów jedyną szansą na pozbycie się uciążliwego bólu i powrót do sprawności. Jednak, aby w pełni odzyskać formę konieczna jest właściwa rehabilitacja. Pacjenci po zabiegu alloplastyki stawu biodrowego muszą pokonać jeszcze długą drogę do odzyskania pełnej sprawności. Po operacji trzeba przede wszystkim zachować zdrowy rozsądek i nie dopuścić do nadmiernego obciążenia wymienionego stawu. Warto, aby w trakcie dochodzenia do formy pacjentowi towarzyszył wykfalifikowany fizjoterapeuta, który nauczy chorego jak bezpiecznie wrócić do codziennej aktywności, udzieli praktycznych wskazówek dotyczących pozycji w czasie odpoczynku, higieny, ubierania się czy podróży samochodem.

Jak bezpiecznie odpoczywać z endoprotezą stawu biodrowego

Początkowo wypoczynek ogranicza się do leżenia na plecach z lekko odwiedzionymi udami i klinem zabezpieczającym przed skrzyżowaniem nóg podczas snu. Noga operowana powinna być lekko zgięta w stawie biodrowym, nie może leżeć skręcona, najlepiej jeśli palce stopy skierowane są do sufitu. Pacjent może spać na operowanej stronie, jeżeli jest to dla niego bezbolesne.Na boku po stronie nieoperowanej można zazwyczaj spać dopiero po upływie ok. 3 miesięcy od operacji. Zalecane jest wówczas umieszczenie między nogami dużej poduszki, która będzie zabezpieczać przed nadmiernym przywiedzeniem nogi operowanej.

Endoproteza stawu biodrowego a wstawanie, siadanie i chodzenie na nowo

Konieczna jest także nauka wstawania i siadania W pierwszych dobach po operacji podczas wstawania należy przede wszystkim unikać gwałtownych skrętów tułowia, głębokiego schylania się i obrotów. Aby wstać z łóżka należy oprzeć się na łokciach a następnie na wyprostowanych rękach unieść tułów przechodząc z leżenia do siadu. Następnie opuszczamy nogi z łóżka na podłogę.Aby wykonać to w bezpieczny dla stawu sposób należy włożyć między uda poduszkę albo ręcznik, który należy ścisnąć nogami do siebie i powoli zsunąć je na podłogę. Jednocześnie trzeba przesuwać ręce i pośladki w drugą stronę. Łatwiej i bezpieczniej jest spuszczać nogi tak, aby noga operowana schodziła jako pierwsza. Należy pamiętać, aby wstając nie obciążać nogi operowanej.Pacjent musi także pamiętać o właściwym ułożeniu ciała w pozycji siedzącej. Należy zwrócić uwagę, aby siedząc pomiędzy udem a tułowiem zachowany był minimum kąt prosty a udo były podparte.

Endoproteza stawu biodrowego a toaleta i ubieranie się

Po operacji zmiany należy wprowadzić również w czynnościach codziennych. Toaletę powinno się wyposażyć w podwyższoną deskę sedesową, która pozwoli bezpiecznie usiąść. Osobom starszym, o mniejszej sprawności fizycznej, pomoże zapewne także zamontowanie pod prysznicem i przy toalecie dodatkowych uchwytów i poręczy. W pierwszym okresie po operacji nie wskazane są kąpiele w wannie.Zdecydowanie bezpieczniejsza jest kąpiel pod prysznicem. Warto na podłodze w łazience oraz pod prysznicem umieścić matę antypoślizgową. Ubieranie dolnych części garderoby należy rozpoczynać od nogi operowanej, unikając nadmiernego zgięcia kończyny. Warto zaopatrzyć się w wygodne buty, wsuwane, bez sznurowadeł. Przydatne są również przedmioty takie jak łyżki do butów, chwytaki i pomocniki do ubierania odzieży. Można je bez problemu kupić w sklepach medycznych.

Endoproteza stawu biodrowego a jazda samochodem

Przez pierwsze 6 tygodni po operacji obowiązuje zakaz prowadzenia samochodu. Będąc pasażerem ustawienie fotela winno zapewnić nam jak najwięcej przestrzeni, oparcie należy mocno odchylić do tyłu. Szczególną ostrożność trzeba zachować przy wchodzeniu i wychodzeniu z pojazdu. Aby wsiąść do auta należy stanąć tyłem do drzwi i powoli opuścić ciało na brzeg siedzenia.Następnie powoli wsuwamy się głębiej w kierunku siedzenia kierowcy. Pamiętajmy, aby nogę operowaną trzymać cały czas wyprostowaną. Obracamy się ostrożnie, wsuwając nogę operowaną do samochodu. Podczas podróży noga operowana powinna być wyprostowana.

Endoproteza stawu biodrowego a prace domowe

Przez 12 tygodni po operacji biodra należy unikać ciężkich prac domowych. Chory powinien ograniczyć noszenie ciężkich przedmiotów. Większość prac domowych takich jak prasowanie czy mycie naczyń należy wykonywać w pozycji siedzącej, aby odciążyć staw biodrowy. W celu podniesienia czegoś z podłogi należy stanąć stabilnie na zdrowej kończynie, a podczas schylania się cały czas utrzymywać operowany staw biodrowy w wyproście.

Sport z endoprotezą stawu biodrowego

Endoproteza z zasady ma umożliwić powrót do normalnego życia, także do uprawiania sportu. Istnieją jednak różne zagrożenia związane z określonymi aktywnościami fizycznymi. Niektóre z nich mogą spowodować z czasem zużycie protezy lub wcześniejsze obluzowanie implantu. Pacjentom z endoprotezą zaleca się zatem aktywności o umiarkowanym natężeniu.Pacjenci z powodzeniem mogą uprawiać nordic walking, zalecane są także zajęcia na basenie. Pacjent może wybrać się na basen już ok. dwa miesiące po zabiegu. Po 12 tygodniach po operacji można rozpocząć stopniowe uprawianie dyscyplin bardziej obciążających staw biodrowy, takich jak np. tenis.