„Ruch jest w stanie zastąpić każdy lek, ale wszystkie leki razem wzięte nie zastąpią ruchu” – ta wiekowa dziś maksyma stworzona przez nadwornego lekarza króla Stefana Batorego oraz Zygmunta III Wazy – Wojciecha Oczko, pozostaje aktualna mimo upływu lat. W czasach, gdy odpowiedzią na wszystkie schorzenia stają się kolejne leki, które nie przynoszą spodziewanych efektów, zapominamy, że lekarstwem może być prawidłowo dobrana aktywność fizyczna, rehabilitacja oraz fizykoterapia. 8 września obchodzony jest Światowy Dzień Fizjoterapii i warto skorzystać z tej okazji, by uświadomić sobie, jak ważne miejsce w terapii większości schorzeń pełni prawidłowo wybrana i profesjonalnie prowadzona fizjoterapia.
Spis treści
Jak powstała fizjoterapia?
Samo pojęcie „rehabilitacja” pojawiło się dopiero w XX wieku, jednak już w czasach starożytnych ludzkość świadomie stosowała bodźce fizykalne (światło, ciepłą wodę, masaż, ćwiczenia fizyczne) w celach usprawniania oraz celach profilaktycznych. W kulturze japońskiej i chińskiej wszelkiego rodzaju ruch znany był jako element wpływający na prawidłowy rozwój człowieka. Wielki uczony i filozof Tokuhon Nagata prowadził badania nad wpływem ruchu i ćwiczeń na zdrowie i siłę człowieka. Chiński cesarz urządzał zawody zdrowotne, w skład których wchodziły ćwiczenia kształtujące tężyznę fizyczną i dużo ćwiczeń oddechowych. W starożytnym Rzymie również zajmowano się leczeniem ruchem, a wiadomości na ten temat zostały przejęte od Greków. W czasach średniowiecznych, w których potępiano kult ciała, a hołdowano umartwianiu się, nie rozwijano działalności na rzecz osób niepełnosprawnych. Ponowny rozkwit rehabilitacji oraz metod usprawniania nastąpił w XVIII i XIX wieku na skutek nawracających działań wojennych i coraz większej liczby osób poszkodowanych w ich wyniku. W wieku XX, gdy światem wstrząsa epidemia choroby Heinego-Medina wywołana wirusem polio, okazuje się, że rehabilitacja jest jedynym lekiem dla ofiar epidemii, który może usunąć kalectwo lub zmniejszyć jego rozmiar. Polska rehabilitacja na szeroką skalę (w tym światową) rozwinęła się dzięki staraniom lekarza ortopedy Wiktora Degi (1896–1995). W 1950 roku Wiktor Dega za zasługi w dziedzinie usprawniania leczniczego zostaje powołany na stanowisko Krajowego Specjalisty Do Spraw Rehabilitacji, a w 1960 roku z jego inicjatywy powstaje w Poznaniu pierwsza w Polsce Katedra Medycyny Rehabilitacyjnej.
Czym różni się fizjoterapia od fizykoterapii?
Pojęcie fizjoterapii bywa często mylnie kojarzone jedynie z zabiegami fizykalnymi, jak laseroterapia czy terapia ultradźwiękami. Tymczasem fizjoterapia to szerokie zagadnienie obejmujące wszelkie metody lecznicze związane ze zjawiskiem reaktywności organizmu na dostarczane bodźce. Rozróżnia się takie działy fizjoterapii, jak: kinezyterapia (terapia ruchem), fizykoterapia (oddziaływanie bodźcami zewnętrznymi, np. prądem elektrycznym, ultradźwiękami, światłem), balneoterapia (wodolecznictwo), klimatoterapia, hydroterapia, ergoterapia (terapia zajęciowa), terapia manualna oraz masaż leczniczy.
Kim jest fizjoterapeuta?
Fizjoterapeuci są dziś niezależnymi specjalistami, jak również członkami wielodyscyplinarnych zespołów medycznych specjalizujących się w terapii konkretnych jednostek chorobowych. Dzięki ustanowionej 25 września 2015 roku ustawie o zawodzie fizjoterapeuty możliwa jest weryfikacja osób faktycznie posiadających uprawnienia do wykonywania zawodu oraz eliminacja działających powszechnie gabinetów pseudo-fizjoterapii nie spełniających kryteriów jakości.
Fizjoterapeuci mają prawo być specjalistami pierwszego kontaktu, a pacjenci mogą bezpośrednio korzystać z usług fizjoterapeutycznych, bez konieczności bycia skierowanym przez innego pracownika opieki zdrowotnej. Ich rozległa wiedza w zakresie anatomii i fizjologii ciała ludzkiego, jego zapotrzebowania na ruch oraz możliwości terapii jest kluczowa dla diagnozowania czy opracowania strategii leczniczej i dalszego planu postępowania z pacjentem. Zakres praktyki fizjoterapeutycznej nie ogranicza się jedynie do bezpośredniej pracy z pacjentem, lecz obejmuje równie przeprowadzanie kompleksowego badania i oceny stanu potrzeb pacjenta, formułowanie diagnozy, prognozę i planowanie terapii, udzielanie konsultacji oraz określanie, kiedy pacjent powinien zostać skierowany do innego specjalisty opieki zdrowotnej, a także przygotowania zaleceń terapeutycznych.
Jakie korzyści daje fizjoterapia?
Fizjoterapia skupia całą swoją uwagę na pacjencie, często dając mu poczucie udziału we własnym leczeniu i zwiększeniu motywacji do dalszych działań. Nie sposób pominąć udziału fizjoterapeutów i rehabilitantów na oddziałach neurologicznych, neurochirurgicznych, ortopedycznych oraz w centrach urazowych, gdzie właściwe dobrane zestawy ćwiczeń ruchowych oraz manualnych form wspomagania pomagają pacjentom powrócić do sprawności sprzed zabiegów lub umożliwiają przygotowanie do codziennego życia ze świeżo nabytą niesprawnością fizyczną. Wielu urazów ortopedycznych, które początkowo są kwalifikowane do zabiegów operacyjnych udaje się opanować, dzięki połączonej pracy ortopedów oraz fizjoterapeutów, a także samego pacjenta. Uniknięcie postępowania chirurgicznego, które zawsze niesie za sobą ryzyko komplikacji, a także wyłącza pacjenta z codziennej aktywności na dłuższy okres, to jeden z większych sukcesów, jakie może odnieść fizjoterapeuta ze swoim podopiecznym. Fizjoterapia zagościła również na stałe na oddziałach kardiologicznych, gdzie doceniono jest efekty u chorych już w pierwszych dobach po zawale mięśnia sercowego i stabilizacji stanu klinicznego oraz w oddziałach pulmonologicznych, gdzie właściwie dobrane ćwiczenia oddechowe pozwalają zmniejszyć subiektywną duszność i poprawić wydolność oddechową. Rehabilitacja jest także niezastąpionym elementem opieki w oddziałach geriatrycznych i zakładach opiekuńczo-leczniczych, a ocena sprawności fizycznej oraz dopasowanie odpowiednich zestawów ćwiczeń dla seniora poprawiają jego funkcjonowanie w domowym środowisku, zmniejszają ryzyko upadków oraz poważnych złamań, a także kolejnych hospitalizacji. Fizjoterapia to wreszcie możliwość walki z przewlekłymi zespołami bólowymi, nieodpowiadającymi na leczenie farmakologiczne.
Choć nie sposób wymienić tutaj wszystkich zastosowań fizjoterapii- jedno jest pewne: rehabilitacja stała się standardem postępowania we wszystkich specjalnościach medycznych i nie ma bez niej nowoczesnej medycyny.