Rwa kulszowa to pojęcie medyczne, które z gabinetów lekarskich trafiło do codziennego użycia. Tymczasem nie każdy ból okolic kręgosłupa czy też pośladka powinien być nazywany w ten sposób. Rwa kulszowa to zespół objawów klinicznych będących konsekwencją podrażnienia określonych korzeni nerwowych (stąd często również potoczna nazwa tego schorzenia: „korzonki”), zwykle w odcinku lędźwiowo-krzyżowym (L5, S1).
Spis treści
Przyczyny
Przyczyną podrażnienia korzeni nerwowych jest zazwyczaj przepuklina jądra miażdżystego krążka międzykręgowego, wypadnięcie krążka międzykręgowego lub zmiany zwyrodnieniowe stawów międzykręgowych. Najczęstszą przyczyną rwy kulszowej jest przepuklina tylno-boczna – wysunięty krążek uciska wówczas korzeń nerwowy przy jego wyjściu z rdzenia kręgowego.
Do głównych czynników sprzyjających rozwojowi takich zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa zalicza się ciężką pracę fizyczną, długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej, otyłość, brak aktywnego wypoczynku oraz niewystarczającą liczbę godzin snu. Na przestrzeni lat u osób poddanych jednemu lub kilku z powyższych czynników powstają stopniowe, wieloetapowe mikrourazy kręgosłupa i struktur przykręgosłupowych. Zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze kręgosłupa prowadzą do powikłań w postaci powstania przepuklin krążków międzykręgowych, podwichnięć kręgów, zwyrodnieniowej stenozy (zwężenia) w obrębie kanału kręgowego oraz otworów międzykręgowych.
Objawy
Ból w rwie kulszowej rozprzestrzenia się zgodnie z przebiegiem nerwu od miejsca jego podrażnienia. Chorobie może również towarzyszyć osłabienie czucia w kończynach dolnych lub częściowy niedowład. Na podstawie samych dolegliwości można wstępnie zlokalizować miejsce dotknięte procesem chorobowym, i tak:
- zespół L4 – ból przebiega przez pośladek, po zewnętrznej części uda i z przodu łydki
- zespół L5- ból biegnie od okolicy krzyżowej kręgosłupa do uda i pięty po tylnej stronie nogi, często występuje również niedowład palucha, trudności z chodzeniem na piętach, a także osłabienie czucia na grzbiecie stopy i palucha
- zespół S1- ból biegnie wzdłuż tylnej części uda i przedniej części łydki, chory ma trudności z chodzeniem na palcach i osłabione czucie na brzegach stopy
Ból w rwie kulszowej ma charakter ostry, pojawia się zwykle nagle i znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie. Pacjent chodzi sztywno, kuleje, ma problem z siadaniem i wstawaniem. Niektórzy chorzy z uwagi na nasilenie dolegliwości bólowych nie są w stanie opuścić łóżka przez pierwszy okres choroby. Czynności zwiększające napięcie mięśni brzucha , jak wysiłek przy defekacji, kaszel lub kichanie mogą nasilać dolegliwości bólowe
Diagnoza rwy kulszowej
Wiele cennych informacji może dostarczyć samo badanie przedmiotowe (badanie odruchów, funkcji ruchowych oraz czucia) przeprowadzone przez doświadczonego lekarza. Można na tej podstawie wnioskować o poziomie wystąpienia ucisku korzeni nerwowych. Kolejnym wykonywanym badaniem jest zdjęcie radiologiczne. Chociaż nie rozstrzyga ono o istnieniu konfliktu korzeniowo-dyskowego, to łącznie z obrazem klinicznym i prezentowanym przez chorego zespołem objawów może go sugerować. Zaletą badania jest jego duża dostępność, również w gabinecie lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Najdokładniejszą metodą umożliwiającą precyzyjną ocenę struktur kręgosłupa, kanału kręgowego oraz toczącego się tam procesu chorobowego daje dopiero badanie rezonansem magnetycznym, które powinno zostać wykonane, nawet w późniejszym terminie, po ustąpieniu ostrych objawów.
Leczenie
Większość chorych ( liczbę tę szacuje się na 97-99%) może być leczona zachowawczo, to znaczy bez interwencji chirurgicznej. Wskazaniem do konsultacji neurochirurgicznej oraz rozważenia przeprowadzenia zabiegu są deficyty neurologiczne (utrzymujące się niedowłady oraz nieprzemijające zaburzenia czucia), zaburzenia funkcji zwieraczy oraz ból utrudniający codzienne funkcjonowanie, którego nie udaje się opanować dostępnymi metodami.
W ostrej fazie choroby leczenie polega głównie na podawaniu dostępnych środków przeciwbólowych (w zależności od nasilenia dolegliwości bólowych – paracetamolu, niesteroidowych leków przeciwzapalnych, jak ibuprofen, ketoprofen, naproksen, diklofenak) w postaci doustnej lub domięśniowej oraz leków rozluźniających mięśnie szkieletowe.
Jeśli poziom nasilenia bólu umożliwia aktywność ruchową – jest ona najlepszą formą terapii. W wielu przypadkach jednak pierwszy okres choroby pacjent spędza w łóżku, w indywidualnie dobranej pozycji, która nie nasila dodatkowo bólu. Należy jednak zachęcać chorego do skracania tego czasu, aby ograniczyć niepożądane skutki unieruchomienia. W okresie ostrym choroby może być już wdrożona rehabilitacja w formie akceptowalnej przez chorego, głównie terapia metodą McKenziego oraz delikatne masaże rozluźniające wykonywane przed doświadczonego fizjoterapeutę.
Rokowanie u większości osób z ostrym zespołem bólowym jest dobre, do pełnej sprawności oraz cofnięcia dolegliwości bólowych dochodzi u blisko 80-90% chorych. Proces ten może być rozciągnięty w czasie, zazwyczaj jednak ból znacznie zmniejsza się po upływie dwóch tygodni. U pozostałej grupy pacjentów dolegliwości mogą przejść w stan przewlekły, utrzymujący się powyżej 3 miesięcy oraz wymagający pogłębienia diagnostyki i terapii. Wszyscy chorzy po ostrym napadzie rwy kulszowej powinni być objęci leczeniem specjalistycznym oraz kompleksową rehabilitacją, która pomoże zmniejszyć ryzyko nawrotu choroby.