Skolioza u dzieci – jakie są jej przyczyny i formy leczenia?

Skolioza to boczne skrzywienie kręgosłupa. Anatomia człowieka uwzględnia naturalne krzywizny kręgosłupa, jednak dzieci i nastolatki ze skoliozą mają nieprawidłową krzywiznę kręgosłupa, która może wystąpić po obu stronach i w różnych miejscach. Dzięki leczeniu, obserwacji i kontroli lekarskiej większość osób ze skoliozą prowadzi normalne, aktywne życie, a głównym celem podejmowanego leczenia jest zatrzymanie postępu skrzywienia, poprawa postawy, zapobieganie bólowi oraz ewentualnym powikłaniom. Skolioza u dzieci – o czym warto pamiętać?

Przyczyny skoliozy u dzieci

W większości przypadków przyczyna skoliozy jest nieznana (skolioza idiopatyczna), a dolegliwość ta jest definiowana jako boczne zagięcie kręgosłupa z jednoczesnym skręceniem równym lub przekraczającym 10 stopni, mierzonym za pomocą metody Cobba. Naukowcy wciąż badają możliwe przyczyny skoliozy idiopatycznej i sugerują, że połączenie kilku czynników może prowadzić do tego zaburzenia. Do głównych z nich należą geny i hormony. W przypadku niektórych dzieci skolioza pojawia się, gdy inna choroba, zaburzenie lub uraz powoduje skrzywienie kręgosłupa. Do tych czynników można zaliczyć:

• czynniki wrodzone, gdy podczas rozwoju kręgosłupa podczas ciąży dochodzi do pewnych nieprawidłowości prowadzących do skrzywienia kręgosłupa,
• choroby genetyczne związane ze zmianami w jednym lub większej liczbie genów,
• urazy kręgosłupa, zwykle spowodowany uszkodzeniem mechanicznym,
• choroby nerwowo-mięśniowe, które wpływają na nerwy wysyłające sygnały do ​​mięśni, prowadząc do osłabienia lub utraty mięśni,
• guz, który może powodować zmiany fizyczne w kręgosłupie.

Skolioza może wynikać także z zaburzeń neuromięśniowych, takich jak porażenie mózgowe czy dystrofia mięśniowa. Ponadto może być skutkiem infekcji, a także różnic w długości kończyn dolnych. Choć nieprawidłowe krzywizny kręgosłupa mogą dotknąć każdego, skolioza idiopatyczna występuje zwykle u dzieci w wieku 11 lat i nastolatków, przy czym częściej dotyka dziewczęta niż chłopców. Istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju tego schorzenia jest podłoże genetyczne – jeśli członek lub członkowie bliskiej rodziny dziecka mają problemy z krzywiznami kręgosłupa, istnieje wysokie prawdopodobieństwo pojawienia się tego typu zaburzenia również u niego.

Skolioza u dzieci – objawy

Większość dzieci i nastolatków z łagodną skoliozą nie skarży się na żadne dolegliwości z powodu problemów z krzywizną. Czasami można jednak zauważyć zmiany w ich postawie, co może być oznaką skoliozy.

Najczęściej obserwowane symptomy skoliozy obejmują:

• asymetrię łopatek, gdzie jedna może być bardziej widoczna niż druga,
• różnice w wysokości ramion, z jednym ramieniem wyżej niż drugim,
• nierówną linię talii,
• biodra ustawione na różnych wysokościach,
• niesymetryczny kształt klatki piersiowej,
• zauważalne wygięcie kręgosłupa,
• ból pleców, który często nasila się w miarę postępu choroby,
• w ciężkich przypadkach dochodzi do deformacji klatki piersiowej, co może zaburzać prawidłową pracę płuc i stanowić przyczynę wystąpienia trudności z oddychaniem.

Skolioza u dzieci – diagnostyka

Ze względu na fakt, że u większości dzieci i nastolatków nie występują objawy skoliozy, często jest ona wykrywana dopiero podczas rutynowego badania lekarskiego. Diagnostyka obejmuje zebranie wywiadu lekarskiego i rodzinnego, który uwzględnia także pytania o inne problemy zdrowotne mogące być przyczyną skrzywienia kręgosłupa. Bardzo ważne jest także przeprowadzenie badania fizykalnego w celu oceny postawy dziecka i sprawdzenia asymetrii tułowia lub ramion oraz tego, czy jedna strona klatki piersiowej nie jest wyższa od drugiej, gdy dziecko pochyla się do przodu. Kluczowe jest także wykonanie zdjęć rentgenowskich pozwalających szczegółowo ocenić i zmierzyć krzywiznę kręgosłupa. Rentgen stanowi złoty standard w diagnostyce, który pozwala na dokładne określenie kąta i rodzaju skrzywienia kręgosłupa, a obraz pomaga lekarzowi zaproponować dedykowane metody leczenia. W przypadkach, gdy potrzebna jest bardziej szczegółowa ocena struktur kręgosłupa,​ wykonuje się rezonans magnetyczny lub tomografię komputerową.

Skolioza u dzieci – postępowanie terapeutyczne

Postępowanie terapeutyczne w przypadku skoliozy u dzieci zależy od tego, czy skrzywienie jest łagodne, umiarkowane czy ciężkie, a także od występowania objawów. Lekarz uwzględnia również to, czy dziecko lub nastolatek wciąż rośnie. Celem leczenia jest zwykle zatrzymanie lub spowolnienie postępu krzywizny kręgosłupa, a tym samym złagodzenie objawów, takich jak ból czy trudności z oddychaniem. Terapię ukierunkowuje się także na poprawę postawy oraz zwiększenie jakości życia dziecka. Podjęcie leczenia kluczowe w zapobieganiu powikłań skoliozy, które mogą obejmować przewlekły ból pleców w życiu dorosłym oraz zmiany w wyglądzie, związane z nieprawidłowymi krzywiznami (nierówne ramiona, biodra, przesunięcie w talii).

Skolioza – metody leczenia

• Jeśli krzywizna u dziecka jest łagodna, a szkielet dziecka wciąż rośnie, lekarz może zalecić monitorowanie skoliozy oraz zalecać regularne wizyty kontrolne, aby w przypadku progresji móc jak najwcześniej wdrożyć odpowiednie leczenie.
• Jeśli krzywizna ma charakter umiarkowany, a dziecko lub nastolatek nadal rośnie, lekarz może zalecić noszenie specjalnej ortezy odciągająco-korygującej, aby zapobiec pogłębianiu się skrzywienia. Rodzaj ortezy zależy od ciężkości skrzywienia.
• Leczenie chirurgiczne – w sytuacji, gdy skolioza jest ciężka, szybko postępuje lub przyczynia się do innych problemów zdrowotnych, lekarz może zalecić operację, której charakter zależy m.in. od lokalizacji skrzywienia. Niemniej jednak wszystkie operacje wiążą się z ryzykiem powikłań.

Rehabilitacja i fizjoterapia w leczeniu skoliozy u dzieci

Rehabilitacja i fizjoterapia odgrywają kluczową rolę w leczeniu skoliozy u dzieci, a ich rolą jest zahamowanie progresji krzywizny kręgosłupa oraz poprawa funkcji i komfortu życia dziecka poprzez:

• poprawę postawy – ćwiczenia są dobierane w taki sposób, aby korygować i stabilizować postawę, co jest istotne w ograniczaniu dalszego rozwoju skoliozy,
• wzmocnienie mięśni – terapia ma na celu wzmocnienie mięśni tułowia i pleców, które wspierają kręgosłup, co pomaga zachować jego stabilność,
• zwiększenie zakresu ruchu – ćwiczenia na elastyczność pomagają zwiększyć zakres ruchu w stawach i mięśniach, co jest istotne dla ogólnej mobilności dziecka.

Rehabilitacja w przypadku skoliozy u dzieci może obejmować także fizykoterapię, czyli zastosowanie różnych bodźców fizycznych do złagodzenia objawów skoliozy, a także terapię manualną w celu zmniejszenia napięcia mięśniowego. Podczas terapii specjalista pracuje z dzieckiem i jego rodzicami, aby opracować spersonalizowany plan leczenia, dostosowany do indywidualnych potrzeb podopiecznego. Regularne oceny i dostosowania programu są niezbędne do monitorowania postępów i doboru ćwiczeń zgodnie ze zmieniającymi się potrzebami dziecka. Warto pamiętać, że wczesna interwencja rehabilitacyjna może znacząco poprawić jakość życia podopiecznego, zarówno w chwili podjęcia terapii, jak i w przyszłości, dzięki zapobieganiu progresji skoliozy.

Skolioza u dzieci – działania profilaktyczne

Chociaż zapobieganie idiopatycznej skoliozie nie jest możliwe, wczesna diagnoza i odpowiednie postępowanie terapeutyczne mogą znacząco zahamować rozwój i zmniejszyć ryzyko wystąpienia powikłań związanych z nieprawidłową krzywiznę. Niezwykle istotne są regularne kontrole wzrostu i postawy, które mogą pozwolić na wczesne wykrycie i interwencję, minimalizując poważniejsze konsekwencje choroby​.