Nie każdy z nas starzeje się w tym samym tempie. Choć samo starzenie i zmiany zachodzące wówczas w organizmie to nieuchronny proces biologiczny, jego przebieg może mieć różną dynamikę. Wyjaśniamy, czym jest zespół słabości i czy brak siły u starszej osoby zawsze oznacza tylko zmęczenie?
Spis treści
Brak siły u starszej osoby. Co to oznacza?
Gdy patrzymy na osoby czynne zawodowo w podeszłym wieku lub krzepkich seniorów, którzy po sześćdziesiątym roku życia rozpoczęli swoją przygodę ze sportem i kontynuują ją bez problemu przez następne dekady, możemy mówić o pozytywnym starzeniu się. Przykładem starzenia się pomyślnego są sędziwi biegacze – dwie 92‑letnie Amerykanki, panie Harriette Thompson i Gladys Burrill – zostały najstarszymi kobietami na świecie, które ukończyły maraton, czy 93‑letni Polak, który został rekordzistą świata w kategorii powyżej 80 lat na dystansach od 5 kilometrów aż do maratonu.
Na drugim biegunie starości istnieje jednak zespół słabości – stosunkowo niedawno opisany przez medycynę syndrom związany nie tylko z samym procesem starzenia, ale również nakładającymi się na niego zespołami chorobowymi oraz postępującym upośledzeniem sprawności.
Czym jest zespół słabości?
Zespół słabości (zespół kruchości, z ang. Frailty Syndrome) to, idąc za ścisłą definicją medyczną, stan zwiększonej podatności na różne stresogenne czynniki zewnętrzne i wewnętrzne w wyniku zmniejszenia rezerw fizjologicznych organizmu. Oznacza to, że czynnik, który dotychczas nie powodowałby szkód (na przykład niegroźne z pozoru przeziębienie, drobny zabieg operacyjny, zmiana leku) może wywołać u pacjenta z zespołem słabości nieoczekiwane negatywne skutki zdrowotne. Najczęstszą konsekwencją zespołu słabości jest zwiększona podatność na upadki, częstsze i wydłużające się pobyty w szpitalu, narastająca niepełnosprawność oraz większe ryzyko zgonu niż w populacji osób starszych, u których nie zdiagnozowano zespołu słabości.
Częstość występowania wykazuje wyraźną zależność od wieku: od 4% w przedziale 65–69 lat, 7% w wieku 70–74 lat, 9% między 75. a 79. rokiem życia, do 16% w przedziale 80–84 lat i 26% wśród osób powyżej 85 lat. W młodszym wieku, wśród pacjentów z zespołem kruchości dominują kobiety, podczas gdy proporcje te zmieniają się na rzecz mężczyzn, w miarę upływu lat. Wiele przypadków zespołu słabości pozostaje wciąż poza prawidłową diagnostyką.
Jak diagnozuje się zespół słabości?
Diagnostyka zespołu słabości jest prosta i niemal ogólnodostępna. Problemem jest wychwycenie chorych, którzy potencjalnie mogą cierpieć na zespół słabości i właściwa ich identyfikacja. Zadanie takie ciąży na pracownikach służby zdrowia, którzy mogą mieć kontakt z pacjentami w podeszłym wieku: lekarzach, pielęgniarkach, fizjoterapeutach, opiekunach medycznych, a także pracownikach socjalnych, którzy docierają do większej grupy osób. Warto również, by rodziny osób starszych zdawały sobie sprawę z faktu istnienia zespołu słabości.
W rozpoznawaniu zespołu słabości stosuje się najczęściej pięć kryteriów diagnostycznych wg Frieda, jakimi są:
- niezamierzone zmniejszenie masy ciała (> 5 kg w ciągu 12 miesięcy);
- osłabienie- oceniane na podstawie zmierzonej dynamometrem siły dłoni, z uwzględnieniem wieku i wartości wskaźnika masy ciała (BMI, body mass index);
- wyczerpanie – subiektywne lub określane przy użyciu skali depresji (CES-D, Center for Epidemiologic Studies Depresion Scale)
- spowolnienie chodu — mierzone szybkością przejścia 15 stóp — ok. 4,6 m z uwzględnieniem płci i wzrostu badanej osoby;
- obniżona aktywność fizyczna
Brak siły u osoby starszej – jak przeciwdziałać wystąpieniu zespołu słabości?
Zespołowi słabości towarzyszy niemal zawsze sarkopenia, czyli utrata funkcjonalnej masy mięśniowej, która utrzymuje naszą sprawność fizyczną. Zapobieganie tej utracie to przede wszystkim regularna aktywność fizyczna oraz prawidłowe odżywianie. Regularny trening z obciążeniem dopasowanym do możliwości danej osoby może zwiększyć wydolność tlenową i siłę mięśni u osób starszych o około 20–30%. Bezpieczeństwo oraz odpowiedni dobór ćwiczeń gwarantuje praca z fizjoterapeutą, szczególnie doświadczonym w zajęciach z osobami w wieku podeszłym.
W rehabilitacji wykorzystuje się też trening tai-chi. Zajęcia te są bezpieczne i skuteczne u osób starszych, dzięki poprawie równowagi oraz stabilizacji sylwetki. Prawidłowo prowadzona rehabilitacja ruchowa seniora nie tylko spowalnia utratę masy mięśniowej i kostnej, ale stymuluje syntezę białek mięśniowych, zwiększa masę i siłę mięśni- warto zadbać o to, jeszcze zanim wejdziemy w okres starości, ponieważ tkanka mięśniowa jest najlepszą inwestycją w swoje ciało.
Jak postępować z pacjentem z zespołem słabości?
Nie istnieje lek, który mógłby cofnąć zaistniałe na skutek zespołu słabości zmiany. Leczenie polega głównie na wdrażaniu aktywności fizycznej w stopniu oraz czasie dopasowanym do możliwości chorego oraz odpowiednie postępowanie dietetyczne. Na konferencjach geriatrycznych od lat króluje zalecenie dotyczące pacjentów z zespołem słabości – „Przestańmy tych pacjentów leczyć, zacznijmy ich karmić!”. Celem nadrzędnym powinno być wyrównanie niedoborów żywieniowych Zapotrzebowanie kaloryczne szacuje się przeciętnie na 24–36 kcal/kg mc./d. Istotne jest dostarczenie białka w ilości 1,2–1,5 g/kg mc. (z wyjątkiem chorych z zaawansowaną niewydolnością nerek), zawierającego niezbędne aminokwasy, zwłaszcza leucynę. Białko powinno być równomiernie rozłożone w trzech głównych posiłkach. Po suplementy i produkty o zwiększonej kaloryczności powinno się sięgać, jeśli nie ma możliwości uzupełnienia wystarczającej ilości białka w diecie chorego.
Istnieją również doniesienia o korzystnym działaniu witaminy D w zespole słabości. W populacji polskiej, z uwagi na niewielką ilość światła słonecznego dostępnego w ciągu roku oraz zmniejszoną syntezę witaminy u seniorów, większość osób starszych cierpi na niedobór witaminy D, który powinien być leczony. Uzupełnianie poziomu witaminy D (pożądane wartości to co najmniej 30 ng/ml) wykazuje korzystny wpływ na funkcje nerwowo‑mięśniowe, równowagę, siłę mięśniową i redukcję ryzyka upadków.
Postępowanie z pacjentem z zespołem słabości to również prawidłowa opieka w życiu codziennym- zapewnienie bezpiecznego, niestwarzającego ryzyka upadków otoczenia (np. usunięcie łatwo przesuwalnych dywanów, śliskich chodniczków czy kapci), powtarzalnego rytmu dnia, który daje poczucie kontroli sytuacji oraz wyrównania istniejących deficytów, np. dopasowanie aparatów słuchowych, właściwych okularów czy protez zębowych ułatwiających spożywanie posiłków.
Chorzy z zespołem słabości wymagają każdorazowo indywidualnego podejścia personelu medycznego podczas podejmowania decyzji terapeutycznych. Leczenie w żadnym wypadku nie może być bardziej uciążliwe od istniejącej choroby i obciążać pacjenta przykrymi konsekwencjami.
Wypełnij formularz jeśli interesuje Cię profesjonalna opieka nad osobą starszą.
Skontaktujemy się z Tobą i przedstawimy możliwości które oferujemy. Wejdź na stronę cennik usług i zamów usługę!