Zespół de Quervaina, znany również jako choroba de Quervaina lub zapalenie pochewek ścięgnistych nadgarstka, to schorzenie charakteryzujące się bolesnością i ograniczeniem ruchomości kciuka. Powstaje na skutek zapalenia pochewki ścięgien pierwszego przedziału prostowników nadgarstka, co prowadzi do ucisku na ścięgna odpowiedzialne za prostowanie i odwodzenie kciuka. W rezultacie dochodzi do bólu oraz trudności w wykonywaniu ruchów kciukiem.
Spis treści
Jakie są przyczyny zespołu de Quervaina?
Zespół de Quervaina zaliczany jest do entezopatii przeciążeniowych i rozwija się na skutek przewlekłego mikrourazowego przeciążania pochewki ścięgnistej pierwszego przedziału prostowników nadgarstka. W jego skład wchodzą ścięgna mięśnia odwodziciela długiego kciuka oraz prostownika krótkiego kciuka, które przebiegają wzdłuż promieniowej strony nadgarstka. Przy powtarzalnych ruchach odwodzenia i prostowania kciuka, szczególnie w zakresie obciążenia statycznego lub dynamicznego, dochodzi do drażnienia i zapalenia pochewki ścięgnistej, co skutkuje jej pogrubieniem oraz zwężeniem światła kanału, przez który przebiegają ścięgna. Efektem jest ograniczenie ślizgu ścięgien i rozwój lokalnego stanu zapalnego z towarzyszącym obrzękiem, bólem i upośledzeniem funkcji kciuka.
Do głównych czynników etiologicznych zalicza się przeciążenie związane z wykonywaniem powtarzalnych czynności manualnych, wymagających intensywnej pracy kciukiem, takich jak praca biurowa przy komputerze, używanie smartfona, podnoszenie ciężkich przedmiotów, granie na instrumentach czy opieka nad niemowlętami. Z tego względu choroba ta często występuje u młodych matek, a nawet zyskała nieformalną nazwę „kciuka matki”. W okresie poporodowym przyczyną może być również obrzęk tkanek wynikający z fizjologicznych zmian hormonalnych, co prowadzi do zwiększonego ciśnienia w obrębie pochewki ścięgnistej.
Istotną rolę w patogenezie mogą odgrywać także czynniki endogenne. U osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów, toczeniem układowym czy cukrzycą obserwuje się zwiększoną predyspozycję do zmian zwyrodnieniowo-zapalnych w obrębie pochewek ścięgnistych. U części pacjentów można również zaobserwować zmiany anatomiczne, takie jak obecność wielu brzuśców mięśniowych lub dodatkowych pochewek, co zwiększa podatność na rozwój zespołu.
Warto również podkreślić, że choć zespół de Quervaina klasycznie zaliczany jest do jednostek zapalnych, coraz częściej podkreśla się degeneracyjny charakter zmian w przebiegu przewlekłym. Histopatologicznie w zaawansowanych przypadkach obserwuje się proliferację tkanki łącznej włóknistej, neowaskularyzację oraz cechy przewlekłego uszkodzenia ścięgien, co przemawia za tezą, że schorzenie to ma charakter tendinozy, a nie typowego zapalenia.
Jakie objawy powinny nas zaniepokoić?
Objawy zespołu de Quervaina pojawiają się stopniowo, a ich nasilenie wzrasta wraz z postępem choroby.
Do najczęściej zgłaszanych dolegliwości należą:
- Ból po promieniowej stronie nadgarstka, zlokalizowany u podstawy kciuka, nasilający się przy jego ruchach – zwłaszcza przy chwytaniu, ściskaniu i odwodzeniu kciuka.
- Tkliwość palpacyjna w obrębie pierwszego przedziału prostowników, często z wyczuwalnym zgrubieniem lub obrzękiem.
- Ograniczenie ruchomości kciuka oraz dyskomfort przy jego unoszeniu lub przeciążaniu.
- Ból promieniujący wzdłuż przedramienia lub w kierunku kciuka, szczególnie przy ruchach rotacyjnych nadgarstka.
- Zjawisko przeskakiwania lub chrupania w obrębie ścięgien przy poruszaniu kciukiem.
- Dodatni test Finkelsteina – charakterystyczny objaw wywoływany przez zgięcie kciuka do wnętrza dłoni, zamknięcie palców i odchylenie nadgarstka w stronę łokciową; pojawiający się wówczas silny ból świadczy o obecności zespołu de Quervaina.
W przypadku występowania powyższych objawów, zwłaszcza jeśli utrudniają one codzienne funkcjonowanie lub utrzymują się przez dłuższy czas mimo odpoczynku, wskazana jest konsultacja lekarska – najlepiej z ortopedą lub reumatologiem – celem postawienia diagnozy i wdrożenia leczenia.
Jak diagnozuje się zespół de Quervaina?
Rozpoznanie zespołu de Quervaina opiera się na dokładnym wywiadzie medycznym oraz badaniu fizykalnym ręki. Lekarz ocenia obecność charakterystycznych objawów, takich jak ból w okolicy podstawy kciuka oraz dodatni objaw Finkelsteina. W większości przypadków te informacje są wystarczające do postawienia diagnozy. W niektórych sytuacjach może być zalecone badanie ultrasonograficzne (USG) w celu potwierdzenia rozpoznania i oceny stopnia zaawansowania zmian.
Jakie są metody leczenia tej dolegliwości?
Leczenie zespołu de Quervaina zależy od nasilenia objawów. W początkowych stadiach zaleca się unikanie czynności powodujących przeciążenie kciuka oraz stosowanie zimnych okładów w celu zmniejszenia stanu zapalnego. Fizjoterapia, w tym odpowiednio dobrane zabiegi fizykoterapeutyczne, może przynieść ulgę. W niektórych przypadkach pomocne jest noszenie ortezy stabilizującej kciuk. Jeśli objawy są bardziej nasilone, lekarz może zalecić doustne leki przeciwzapalne lub iniekcje glikokortykosteroidów do pochewki ścięgnistej. W sytuacjach, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi poprawy, rozważa się interwencję chirurgiczną polegającą na nacięciu pochewki ścięgnistej w celu odbarczenia ucisku na ścięgna.
Jak wygląda powrót do sprawności po leczeniu?
Proces rekonwalescencji po leczeniu zespołu de Quervaina – zarówno zachowawczym, jak i chirurgicznym – wymaga cierpliwości i systematycznego podejścia. Powrót do pełnej sprawności funkcjonalnej ręki zazwyczaj zajmuje od 6 do 12 tygodni, w zależności od indywidualnej reakcji organizmu, nasilenia objawów przed leczeniem oraz stosowania się pacjenta do zaleceń terapeutycznych.
Kluczowym elementem skutecznej rekonwalescencji jest odpowiednio zaplanowana rehabilitacja. W pierwszej kolejności stosuje się terapię manualną, której celem jest przywrócenie prawidłowego ślizgu ścięgien i poprawa elastyczności tkanek. Następnie wdraża się ćwiczenia rozluźniające, a w dalszym etapie – ćwiczenia wzmacniające, ukierunkowane na odbudowę siły i stabilizacji w obrębie nadgarstka oraz kciuka.
Wspomagająco stosuje się kinesiotaping, który może zmniejszyć dolegliwości bólowe oraz wspierać stabilizację kciuka podczas codziennych czynności. Bardzo dobre rezultaty przynosi także fizykoterapia, w szczególności: jonoforeza, ultradźwięki oraz krioterapia – metody te działają przeciwbólowo, przeciwzapalnie i regeneracyjnie na tkanki miękkie.
Właściwie prowadzona rehabilitacja znacząco skraca czas powrotu do aktywności zawodowej i sportowej oraz minimalizuje ryzyko nawrotu objawów. Warto podkreślić, że nawet po całkowitym ustąpieniu dolegliwości zalecane jest utrzymywanie prawidłowych wzorców ruchowych i unikanie przeciążeń w codziennej aktywności.
Czy można zapobiec zespołowi de Quervaina?
Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia zespołu de Quervaina, warto unikać powtarzających się ruchów kciuka oraz długotrwałego przeciążenia tej okolicy. Osoby wykonujące prace manualne powinny regularnie robić przerwy i starać się równomiernie rozkładać obciążenia na całą rękę. Kobiety opiekujące się małymi dziećmi powinny zwracać uwagę na sposób podtrzymywania główki dziecka, aby nie przeciążać kciuków. Ważne jest również wczesne reagowanie na pierwsze objawy dolegliwości i konsultacja z lekarzem w celu wdrożenia odpowiedniego leczenia.
Zespół de Quervaina to schorzenie, które może znacząco ograniczyć funkcjonowanie ręki, jednak wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie pozwalają na skuteczne złagodzenie objawów. Kluczowe jest unikanie czynników ryzyka oraz szybka reakcja na pojawiające się dolegliwości, co zwiększa szanse na pełny powrót do sprawności.