Ból, sztywność i obrzęk stawów to problemy z jakimi na co dzień muszą się zmagać osoby cierpiące na reumatoidalne zapalenie stawów (RZS). Choć pełne wyleczenie choroby nie jest możliwe, to można jednak skutecznie ograniczyć jej postęp. Pacjentom pomoże regularny ruch, rehabilitacja, odpowiednia dieta oraz ścisłe przestrzeganie zaleceń lekarza.
Reumatoidalne zapalenie stawów jest przewlekłą i immunologicznie zależną chorobą zapalną. Cierpi na nią już ok. 400 tys. Polaków. Każdego roku odnotowuje się od 8 do 16 tysięcy nowych przypadków. Schorzenie diagnozowane jest zazwyczaj u osób pomiędzy 30 a 50 rokiem życia, ale może wystąpić także wcześniej, nawet u nastolatków. RZS atakuje stawy i różne narządy. Choroba powoduje ból, sztywność oraz obrzęk stawów, utrudnia codzienne funkcjonowanie, a nieleczona może prowadzić do niesprawności.
Przyczyny RZS
Przyczyny powstania schorzenia nie są do końca znane. Podejrzewa się, że do rozwoju choroby konieczne jest współistnienie wielu czynników. Wśród nich wymieniane są obciążenie dziedziczne oraz defekt układu odpornościowego. Wiadomo też, że na RZS kobiety chorują około 3 razy częściej niż mężczyźni. Ryzyko zachorowania zwiększa także palenie papierosów oraz stres. U niektórych pacjentów choroba może się rozpocząć nawet w wyniku przeżycia silnego stresu.
Reumatoidalne zapalenie stawów – objawy
Typowymi objawami RZS są ból, sztywność i obrzęk stawów, lecz u wielu chorych RZS może rozwijać się praktyczne bezobjawowo. Potrzeba nieraz kilku tygodni, a nawet miesięcy, zanim dolegliwości stają się na tyle dokuczliwe, że skłaniają pacjenta do wizyty u lekarza. Zwiastunem choroby mogą być objawy przypominające grypę, takie jak uczucie osłabienia, stan podgorączkowy, ból mięśni, utrata apetytu czy zmniejszenie masy ciała.RZS atakuje przede wszystkim drobne stawy dłoni i stóp. Szacuje się że ok. 40 proc. pacjentów ma dolegliwości ze strony stawów śródręczno-palcowych i międzypaliczkowych bliższych. Choroba często dotyka także stawy kciuka, nadgarstka, skokowe i kolanowe. Zazwyczaj stan zapalny pojawia się symetrycznie, zarówno w lewym jak i prawym stawie. W okresie zaostrzenia RZS stawy są obrzęknięte, bardzo bolesne zarówno przy poruszaniu, dotykaniu jak i w spoczynku. Skóra na chorych stawach jest zaczerwieniona i cieplejsza niż na stawach zdrowych. Bardzo silny ból i obrzęk stawu powoduje pogorszenie jego ruchomości i sprawności.Niestety choroba atakuje nie tylko stawy. W przebiegu RZS mogą występować także objawy ze strony innych narządów lub układów, np. skóry, serca i naczyń krwionośnych, płuc, nerek, układu nerwowego. Typowym objawem choroby są m.in. guzki reumatoidalne. Są to widoczne zgrubienia położone płytko pod skórą na powierzchniach stawów, najczęściej łokciowych lub stawów dłoni.
Reumatoidalne zapalenie stawów – leczenie
Niestety pełnie wyleczenie RZS jest niemożliwe. Można jednak skutecznie ograniczyć postęp choroby oraz zmniejszyć dolegliwości bólowe, a także poprawić nastrój i kondycję psychiczną pacjenta. Im szybciej choroba zostanie zdiagnozowana oraz im szybciej zastosowana będzie intensywna terapia, tym lepsze jest rokowanie na sprawne życie. Bardzo dobre skutki w leczeniu RZS przynoszą tzw. leki modyfikujące przebieg choroby (LMPCh). Ich szybkie zastosowanie coraz częściej pozwala na osiągnięcie remisji, czyli stanu, w którym nie ma objawów choroby ani cech jej aktywności w badaniach laboratoryjnych i obrazowych.
Dieta w RZS
Poza leczeniem farmakologicznym w łagodzeniu objawów i przeciwdziałaniu rozwojowi choroby niezmiernie ważna jest odpowiednia dieta, a właściwe odżywianie skutecznie wspomaga całą terapię. W diecie chorego powinny się znaleźć w odpowiednich proporcjach produkty zbożowe, warzywa, owoce, wyroby mleczne, jaja, mięso i ryby lub ich zamienniki – fasola, groch, soja, soczewica, oraz tłuszcze. Dieta powinna być zbilansowana, tak aby sprzyjała utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Chory musi unikać zarówno nadwagi, która zwiększa obciążenie stawów, jak i niedożywienia, które osłabia organizm i prowadzi do zaników mięśni.Chorym na RZS poleca się przede wszystkim dietę bogatą w kwasy omega-3, które występują w tłustych rybach (tuńczyk, łosoś, śledź, sardynki, makrela, halibut) i w produkowanym z nich tranie. Pacjenci powinni zaś unikać produktów wysoko przetworzonych, takich jak wyroby cukiernicze, chipsy, paluszki i inne przekąski. Produkty te są źródłem kwasów tłuszczowych trans, które nasilają stan zapalny w organizmie.U osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów często obserwuje się niedokrwistość, czyli anemię. Może ona być skutkiem ubocznym stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Dlatego pacjentom zaleca się spożywanie produktów obfitujących w żelazo, takie jak czerwone mięso, nasiona roślin strączkowych oraz warzywa o zielonych liściach.Kolejnym składnikiem niezbędnym w diecie osób chorujących na RZS jest wapń. Jego niedobór może sprzyjać osteoporozie, a w przypadku długotrwałego leczenia steroidami wykorzystywanymi w leczeniu RZS, ryzyko jej rozwoju jest jeszcze większe. Dobrymi źródłami wapnia są mleko i jego przetwory, takie jak jogurt, kefir, maślanka i sery, ale także warzywa o zielonych liściach, napoje sojowe wzbogacane w wapń, migdały oraz ryby – zwłaszcza te, które spożywa się wraz z ościami, np. sardynki.Pojawiają się także doniesienia naukowe o modyfikacjach sposobu żywienia, które mogą wywierać korzystny wpływ w kontekście leczenia RZS. Dotyczy to zwłaszcza diet: wegetariańskiej, wegańskiej i bezglutenowej. Obecnie brakuje jednak dowodów na skuteczność którejkolwiek z tych diet
Pomogą ćwiczenia i rehabilitacja
Chorzy na RZS często rezygnują z jakiejkolwiek aktywności fizycznej, co prowadzi do jeszcze większego zmniejszenia ruchomości stawów, przykurczów, a także osłabienia siły mięśniowej. Eksperci podkreślają, że regularna aktywność fizyczna zapobiega niektórym niekorzystnym zmianom w stawach. Pacjentom cierpiącym na RZS polecane są przede wszystkim ćwiczenia zwiększające zakres ruchu i wzmacniające mięśnie, które pomogą zachować ruchomość i stabilność stawów. Wskazane są także ćwiczenia poprawiające ogólną wydolność, takie jak chodzenie, pływanie czy jazda na rowerze. Oczywiście program ćwiczeń powinien być opracowany przez specjalistę rehabilitanta, który dopasuje go do indywidualnych potrzeb danego pacjenta. Rodzaj i intensywność aktywności uzależniony będzie od stopnia zaawansowania choroby, kondycji pacjenta, a także innych jego schorzeń. Poza regularnym wysiłkiem fizycznym pomocna w RZS jest także odpowiednia rehabilitacja. Właściwie dobrane
zabiegi fizykoterapii takie jak krioterapia, ultradźwięki, masaże i
balneoterapia nie tylko pomogą zmniejszyć ból i zapalenie stawów, ale także ułatwią rozluźnić układ mięśniowy.
