Przykurcz Dupuytrena to schorzenie, które może znacznie wpłynąć na funkcjonowanie dłoni. Charakteryzuje się postępującym zginaniem palców, co utrudnia codzienne czynności. Choć przyczyny nie są do końca poznane, istnieją skuteczne metody leczenia.
Spis treści
Czym dokładnie jest przykurcz Dupuytrena i jakie są jego przyczyny?
Przykurcz Dupuytrena to przewlekła, postępująca choroba tkanki łącznej dłoni, a konkretnie rozcięgna dłoniowego — włóknistej struktury biegnącej tuż pod skórą. W przebiegu choroby dochodzi do stopniowego pogrubienia i zwłóknienia rozcięgna, a następnie jego skracania, co skutkuje zgięciem palców — najczęściej serdecznego i małego — do wnętrza dłoni. Ten przykurcz z czasem staje się nieodwracalny i może poważnie utrudniać codzienne funkcjonowanie, w tym chwytanie przedmiotów, higienę osobistą czy wykonywanie pracy.
Proces chorobowy polega na nadmiernym namnażaniu się komórek mezenchymalnych, głównie fibroblastów i miofibroblastów, które produkują duże ilości kolagenu typu III. Gromadzenie się tego kolagenu powoduje powstawanie twardych guzków i włóknistych pasm, które z biegiem czasu ciągną palce ku dołowi. W zaawansowanych przypadkach rozcięgno przekształca się w rodzaj ścięgna, które nie pozwala na wyprostowanie palca.
Choć dokładna etiologia przykurczu Dupuytrena nie jest do końca poznana, uważa się, że choroba ma charakter wieloczynnikowy. Na jej rozwój wpływa zarówno genetyka, jak i czynniki środowiskowe. Istnieje silna predyspozycja dziedziczna — szczególnie narażone są osoby pochodzenia północnoeuropejskiego, co znajduje odzwierciedlenie w potocznej nazwie „choroba wikingów”.
Do czynników ryzyka zalicza się:
- płeć męską – choroba występuje częściej i ma cięższy przebieg u mężczyzn,
- wiek powyżej 50 lat – ryzyko wzrasta z wiekiem,
- choroby metaboliczne, takie jak cukrzyca i dyslipidemia,
- nadużywanie alkoholu i palenie papierosów – zwiększają ryzyko rozwoju i progresji choroby,
- mikrourazy dłoni – powtarzające się urazy mechaniczne mogą sprzyjać aktywacji fibroblastów.
Warto również wspomnieć, że przykurcz Dupuytrena może występować nie tylko w dłoniach – podobne zmiany mogą pojawić się w obrębie stóp (choroba Ledderhose’a) czy prącia (choroba Peyroniego), co świadczy o systemowym charakterze tego procesu włóknienia.
Choroba często rozwija się powoli i przez długi czas może pozostać niezauważona, aż do momentu, gdy przykurcz zaczyna znacząco wpływać na ruchomość palców. Wówczas pacjenci najczęściej trafiają do ortopedy lub chirurga ręki z nadzieją na zahamowanie zmian i przywrócenie sprawności dłoni.
Jakie są objawy przykurczu Dupuytrena?
Objawy przykurczu Dupuytrena rozwijają się stopniowo i zwykle są bezbolesne, co sprawia, że wielu pacjentów ignoruje pierwsze symptomy choroby. Początek schorzenia jest często dyskretny, dlatego bardzo ważna jest czujność i szybka reakcja na zmiany w obrębie dłoni.
Faza wczesna – sygnały ostrzegawcze
Pierwszym objawem, który może zwrócić uwagę pacjenta, jest niewielkie zgrubienie lub guzek wyczuwalny pod skórą w obrębie dłoni, najczęściej w rejonie podstawy palca serdecznego lub małego. Guzek może przypominać ziarenko grochu i zwykle nie jest bolesny. Skóra nad nim bywa lekko napięta lub pomarszczona, czasem z wyczuwalną zmianą struktury.
W kolejnych tygodniach lub miesiącach może pojawić się włókniste pasmo – twarda, wyczuwalna podskórna struktura biegnąca wzdłuż osi palca. To właśnie to pasmo, utworzone z przerośniętego kolagenu i aktywnych miofibroblastów, zaczyna stopniowo pociągać palec w stronę dłoni.
Faza zaawansowana – przykurcz i utrata funkcji dłoni
Z czasem dochodzi do pogłębiającego się zgięcia palca i braku możliwości jego wyprostowania. Najczęściej przykurcz obejmuje palec mały i serdeczny, rzadziej palec środkowy, a bardzo sporadycznie kciuk i palec wskazujący.
W miarę postępu choroby pacjent może zauważyć, że:
- ma trudności z położeniem dłoni płasko na stole („test stołu” – klasyczny test diagnostyczny),
- nie jest w stanie włożyć ręki do kieszeni lub założyć rękawiczek,
- zwykłe czynności jak mycie rąk, zapięcie guzików czy pisanie stają się kłopotliwe,
- pogarsza się precyzja chwytu i siła ścisku.
U części pacjentów mogą również wystąpić ból i uczucie napięcia w miejscu tworzącego się pasma, zwłaszcza przy próbie wyprostowania palca, choć ból nie jest objawem dominującym i często w ogóle nie występuje.
Objawy obustronne i rodzinne występowanie
Warto podkreślić, że u około 60% pacjentów przykurcz występuje obustronnie, choć zwykle objawy są asymetryczne – jedna dłoń może być znacznie bardziej zaawansowana niż druga. Często obserwuje się też występowanie tej samej choroby u innych członków rodziny, co wskazuje na istotną rolę czynników genetycznych.
Powikłania i konsekwencje nieleczenia
W przypadku braku leczenia i dalszego rozwoju zmian może dojść do trwałej deformacji dłoni, która jest nie tylko defektem estetycznym, ale przede wszystkim funkcjonalnym. Utrata możliwości pełnego rozwarcia dłoni wpływa negatywnie na jakość życia, zwłaszcza u osób aktywnych zawodowo, manualnie lub prowadzących samodzielne życie w podeszłym wieku.
Jak diagnozuje się przykurcz Dupuytrena?
Rozpoznanie opiera się na wywiadzie medycznym i badaniu fizykalnym dłoni. W typowych przypadkach dodatkowe badania nie są konieczne. Jednak w nietypowych sytuacjach lekarz może zlecić badanie ultrasonograficzne (USG) w celu oceny zmian w rozcięgnie dłoniowym.
Jakie są metody leczenia przykurczu Dupuytrena?
Leczenie przykurczu Dupuytrena zależy od stopnia zaawansowania choroby oraz stopnia upośledzenia funkcji dłoni. W stadium wczesnym, gdy nie dochodzi jeszcze do znacznego przykurczu palców, możliwa jest obserwacja i okresowe monitorowanie postępu zmian. W przypadku zauważalnego ograniczenia ruchomości i utrudnień w codziennym funkcjonowaniu, wdraża się leczenie zabiegowe.
Aponeurotomia igłowa (fasciotomia przezskórna)
Jedną z najmniej inwazyjnych metod jest aponeurotomia igłowa, znana również jako fasciotomia przezskórna. Zabieg polega na mechanicznym przecięciu włóknistych pasm rozcięgna dłoniowego przy pomocy cienkiej igły, którą lekarz wprowadza podskórnie w znieczuleniu miejscowym. Umożliwia to natychmiastowe wyprostowanie przykurczonych palców.
Zaletą tej techniki jest krótki czas rekonwalescencji, możliwość przeprowadzenia zabiegu w warunkach ambulatoryjnych i minimalna inwazyjność. Jednak ze względu na pozostawienie zmienionej chorobowo tkanki, ryzyko nawrotu jest relatywnie wysokie, szczególnie u pacjentów młodszych i z agresywnym przebiegiem choroby.
Fasciektomia otwarta
W przypadkach bardziej zaawansowanych, kiedy przykurcz jest znaczny lub obejmuje kilka stawów, stosuje się fasciektomię otwartą – klasyczny zabieg chirurgiczny polegający na usunięciu przerośniętego i zwłókniałego rozcięgna. Zabieg ten pozwala na precyzyjne oczyszczenie zmienionych tkanek i daje lepsze efekty długoterminowe, choć wiąże się z dłuższym okresem rekonwalescencji i większym ryzykiem powikłań (np. infekcji, zaburzeń czucia, bliznowacenia).
Leczenie enzymatyczne – kolagenaza Clostridium histolyticum
Nowoczesną, małoinwazyjną alternatywą jest enzymatyczna fasciotomia z zastosowaniem kolagenazy Clostridium histolyticum – enzymu, który selektywnie rozkłada kolagen w zmienionej tkance. Po wstrzyknięciu preparatu w obszar pasma, po 24–48 godzinach wykonuje się manualne rozciąganie palca w celu „przecięcia” pasma. To rozwiązanie cechuje się niską inwazyjnością, dobrym efektem funkcjonalnym i szybkim powrotem do aktywności, ale jego dostępność jest ograniczona, a leczenie może być kosztowne.
Rehabilitacja i leczenie wspomagające
Po każdym zabiegu — zarówno małoinwazyjnym, jak i chirurgicznym — ważnym elementem terapii jest kompleksowa rehabilitacja, której celem jest przywrócenie pełnej sprawności ręki, utrzymanie zakresu ruchu w stawach oraz profilaktyka nawrotów.
Stosuje się przede wszystkim:
- terapię manualną, ukierunkowaną na mobilizację tkanek miękkich i poprawę elastyczności struktur dłoni,
- drenaż limfatyczny, który pomaga zmniejszyć obrzęk pooperacyjny i wspiera proces regeneracji,
- ćwiczenia rozciągające, pozwalające utrzymać lub zwiększyć zakres ruchomości palców,
- ćwiczenia wzmacniające, mające na celu odbudowę siły mięśniowej dłoni i przedramienia, co jest istotne dla funkcjonalnego chwytu.
Dodatkowo, w zależności od stopnia zaawansowania choroby i typu przeprowadzonego leczenia, często zaleca się stosowanie ortez lub szyn nocnych, które pomagają utrwalić efekt terapeutyczny i przeciwdziałają nawrotom przykurczu. Program rehabilitacji powinien być indywidualnie dopasowany do pacjenta, najlepiej pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty specjalizującego się w terapii ręki.
Jakie jest rokowanie w przypadku przykurczu Dupuytrena?
Przebieg choroby jest trudny do przewidzenia. U niektórych pacjentów postępuje powoli, u innych szybciej. Nawroty po leczeniu są stosunkowo częste, co wynika z braku terapii przyczynowej. Obecnie dostępne metody koncentrują się na usuwaniu objawów, ale nie eliminują przyczyny choroby.
Kiedy należy zgłosić się do lekarza?
Jeśli zauważysz u siebie postępujące zginanie palców, które utrudnia codzienne czynności, warto skonsultować się z ortopedą. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie mogą zapobiec dalszemu postępowi choroby i poprawić jakość życia.