Dlaczego choruję na nadciśnienie tętnicze

Nadciśnienie tętnicze to schorzenie, które dotyka olbrzymiej części populacji, szczególnie w wieku średnim i podeszłym- szacuje się, że choruje już blisko 40% dorosłych Polaków. Choć zwykle bezobjawowe, nadciśnienie prowadzi do wielu groźnych powikłań sercowo- naczyniowych, dlatego tak ważne jest leczenie oraz regularne pomiary ciśnienia tętniczego krwi. O nadciśnieniu wiadomo już bardzo dużo, wciąż jednak wielu pacjentów boryka się z pytaniami, których nie chcą lub nie mogą zadać lekarzowi. Skąd bierze się nadciśnienie i kto jest szczególnie podatny na zachorowanie? Czy nadciśnienie można leczyć niefarmakologicznie, to znaczy bez użycia leków?

Ile wynosi prawidłowe ciśnienie tętnicze krwi?

Normy ciśnienia tętniczego zależne są w pewnym stopniu od wieku pacjenta oraz obecności innych chorób. Według wytycznych Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego z 2015 roku (rekomendacje Towarzystwa aktualizowane są co cztery lata) dla większości osób ciśnienie tętnicze nie powinno być wyższe niż 140/90 mmHg. Odrębną grupę stanowią chorzy z cukrzycą, którym zaleca się utrzymywanie niższego ciśnienia rozkurczowego (<140/85mmHg). Wysokie ciśnienie rozkurczowe u diabetyków jest przyczyną szybciej postępującego uszkodzenia nerek oraz przerostu lewej komory serca.Prawidłowe ciśnienie tętnicze krwi w wieku podeszłym nie musi już spełniać tak restrykcyjnych norm – zwykle akceptowane są wyższe wartości ciśnienia, o ile chory dobrze je toleruje. Zbyt niskie ciśnienie tętnicze u seniorów, szczególnie niepełnosprawnych ruchowo, bywa przyczyną zawrotów głowy, osłabienia, omdleń, a w konsekwencji groźnych upadków i urazów. Jakie mogą być przyczyny nadciśnienia?Nadciśnienie tętnicze dzieli się na nadciśnienie pierwotne i wtórne. Nadciśnienie pierwotne to ponad 90% wszystkich przypadków zbyt wysokiego ciśnienia. Oznacza to również, że pochodzenie zaburzeń nie zostało ustalone oraz nie jest możliwe wyeliminowanie przyczyny nadciśnienia za pomocą żadnej interwencji medycznej. Uważa się, że podłożem tego rodzaju nadciśnienia mogą być czynniki środowiskowe (nadwaga, brak aktywności fizycznej, stres, niewłaściwa dieta) oraz skłonności genetyczne (problemy z ciśnieniem występowały u rodziców lub dziadków). Nadciśnienie pierwotne może być skutecznie leczone objawowo, tak by nie dopuścić do rozwoju powikłań.Dużo rzadziej występującym rodzajem nadciśnienia jest nadciśnienie wtórne – wynikające z innego schorzenia. Wśród nich najczęściej poszukuje się chorób nerek (na przykład zwężenia jednej z tętnic nerkowych lub torbielowatości nerek), zaburzeń hormonalnych czy schorzeń neurologicznych. Również niektóre leki mogą powodować występowanie wtórnego nadciśnienia. Odmiennym zagadnieniem jest nadciśnienie w ciąży. Ten szczególny stan wymaga stałej opieki ginekologicznej połączonej z kontrolą stanu płodu. Wysokie ciśnienie w ciąży jest pierwszym objawem zatrucia ciążowego(gestozy, rzucawki ciążowej), która bywa przyczyną szybszego rozwiązania ciąży poprzez cesarskie cięcie.

Czy można leczyć nadciśnienie tętnicze bez leków?

Jak obniżyć ciśnienie bez użycia leków? Czy jest to możliwe i bezpieczne? Modyfikacja stylu życia to zalecenie, które usłyszy każdy pacjent już przy pierwszej wizycie, na której rozpoznano podwyższone ciśnienie tętnicze. Zmiana szkodliwych nawyków może być jedyną formą leczenia, gdy wartości ciśnienia tylko nieznacznie przekraczają normy lub towarzyszyć farmakoterapii. Co jednak oznacza termin modyfikacja stylu życia? Zalicza się do niej zmniejszenie masy ciała w przypadku nadwagi lub otyłości, zwiększenie aktywności fizycznej oraz ograniczenie spożycia alkoholu.Niefarmakologiczną metodą walki ze zbyt wysokim ciśnieniem tętniczym jest również unikanie niektórych pokarmów i płynów. Co podnosi ciśnienie w naszym codziennym życiu? Najlepiej znanym czynnikiem jest kofeina zawarta w kawie. Nie wolno jednak zapominać, że również herbata, kakao czy czekolada są bogatym źródłem kofeiny, a jej ilość w napojach gazowanych typu coca-cola czy energetyzujących jest o wiele większa niż w filiżance porannej kawy. Chorzy na nadciśnienie nie muszą całkowicie eliminować kofeiny ze swojej diety, ale powinni znacznie zmniejszyć jej spożycie.Jak powinna wyglądać dieta w nadciśnieniu? Składnikiem, na który należy szczególnie uważać jest sól. Jej zawartość w produktach, które codziennie spożywamy jest bardzo duża, nawet jeśli nie wyczuwamy jej smaku. Sól dodawana jest do pieczywa, wędlin, konserw mięsnych i serów, a także do dań gotowych i wysoko przetworzonych. Dosalając potrawy przed spożyciem znacznie przekraczamy dozwoloną ilość soli (dla pacjenta z nadciśnieniem jest to zaledwie 5g dziennie, co odpowiada jednej płaskiej łyżeczce). Sól w diecie warto zastąpić dodatkiem świeżych oraz suszonych ziół.

Jakie leki stosuje się w terapii nadciśnienia?

Kiedy zmiana stylu życia jest niewystarczająca, by skutecznie obniżyć ciśnienie, bądź już wyjściowo jest ono bardzo wysokie- konieczne jest włączenie leczenia farmakologicznego. Obecnie na rynku farmaceutycznym obecnych jest pięć klas leków, które stosowane są w zależności od profilu chorego: jego wieku, płci czy schorzeń towarzyszących. W leczeniu nadciśnienia preferowane są połączenia lekowe: oznacza to, że chory otrzymuje często dwa lub trzy leki w małych dawkach, zamiast jednego leku w dawce maksymalnej. Strategia ta pozwala na zmniejszenie ilości działań niepożądanych leku, a także leczenie zbyt wysokiego ciśnienia tętniczego za pomocą różnych mechanizmów farmakologicznych. Popularne są także leki wieloskładnikowe, które zmniejszają ilość przyjmowanego przez chorego tabletek i pomagają stosować się do zaleceń lekarskich(jedna tabletka to mniejsze ryzyko pominięcia dawki lub przyjęcia jej podwójnie).W zależności od preparatu oraz typu nadciśnienia lekarz może zalecić przyjmowanie tabletek rano, w południe lub wieczorem- należy ściśle przestrzegać wyznaczonych pór dnia oraz nie modyfikować samodzielnie leczenia. Jeśli ciśnienie pomimo stosowania leków wydaje nam się zbyt wysokie lub zbyt niskie, warto skonsultować swoje wątpliwości z lekarzem prowadzącym.

Bibliografia

1. Tykarski A., Narkiewicz K., Gaciong Z. i wsp.: Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym -2015 rok. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego. Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce, 2015; 1: 1–70
2. Januszewicz A., Prejbisz A.: Nadciśnienie tętnicze. Problemy współczesnej terapii w praktyce klinicznej. Medycyna Praktyczna, Kraków 2015
3. Prejbisz A., Januszewicz A.: Postępowanie w nadciśnieniu tętniczym w świetle wytycznych amerykańskich 2017. Med. Prakt., 2018: 2: 30–38