Zacznijmy od początku. Czym właściwie jest koślawość stóp? Czym koślawość stóp się objawia i jakie może mieć skutki? Co zrobić jeśli podejrzewasz stopy koślawe u swojego dziecka?
Spis treści
Jak zbudowana jest stopa i jak się rozwija?
Żeby odpowiedzieć na pytanie czym jest koślawość stóp musimy trochę wiedzieć o tym jak zbudowana jest stopa i jak się ona rozwija od urodzenia.
Stopa człowieka składa się z 26 kości i aż 33 połączeń stawowych. Mamy 7 kości stępu: piętową, skokową, sześcienną, łódkowatą oraz 3 kości klinowate; boczną, pośrednią i przyśrodkową. Następnie śródstopie które składa się 5 kości długich które łączą się z kośćmi stepu i kośćmi palców i dalej kości palców które składają się z 14 kości gdzie palce II-V zbudowane są z 3 paliczków a paluch zbudowany jest z dwóch paliczków. Dodatkowo poza połączeniami stawowymi przy budowie stopy nie możemy zapominać o połączeniach więzadłowych i mięśniach. W obrębie stopy swoje przyczepy mają mięśnie goleni które przechodząc przez staw skokowy przyczepiają się właśnie w okolicy stopy, ale także mięśnie wewnętrzne stopy- grzbietu i podeszwy.
Czynnościowo stopę możemy podzielić na dwa przedziały przodostopie i tyłostopie. Nie możemy zapominać o stawie skokowym górnym i dolnym których prawidłowa budowa i zachowana liniowość wpływają na ustawienie stopy. (?)
Podstawowymi ruchami jakie zachodzą w obrębie stopy jest zgięcie grzbietowe (unoszenie) i zgięcie podeszwowe (opuszczanie), dodatkowo w stawie skokowym dolnych zachodzą również ruchy obrotowe- pronacja i supinacja oraz inwersja i ewersja.
Prawidłowy rozwój stopy od urodzenia przebiega w dość dynamiczny sposób rozpoczyna się już w życiu płodowym gdzie dziecko będąc w brzuchu u mamy rozpycha się nóżkami i rączkami i zaczyna przenosić pierwsze doświadczenia docisku i dociążenia stóp.
W okresie niemowlęcym do około 6tyg życia dziecko w dosyć prosty sposób w leżeniu na plecach kopie naprzemiennie nóżkami. Miednica w trakcie tych ruchów pozostaje cały czas w zgięciu. Podczas wykonywania tych ruchów stopa ustawiona jest koślawo, przodostopie i tyłostopie ustawione jest w ewersji bo kość piętowa nie ustawiona jest w pozycji pośredniej.
W 3-4 miesiącu życia dziecko stabilnie leży już na plecach, wprowadza ruchy rotacyjne w obrębie obręczy barkowej i miednicy, jest w stanie ufiksować wzrok na przedmiocie a dzięki stabilnej pozycji i rotacjom w kończynach górnych i dolnych może zacząć przenosić ruchy tułowia na ruchy kończyn górnych i dolnych i utrzymywać je przeciwko sile grawitacji przed sobą. Dzięki napięciu zgiętych nóżek dziecko ma możliwość wykonania ruchów stopą. To w tym okresie przodostopie i pięta ustawione są w pozycji pośredniej i zaczyna się etap kształtowania supinacji. ustępuje koślawe ustawienie pięty. Dziecko zaczyna łączyć swoje stopy podeszwami a paluszki często na siebie nachodzą i zginają się- dzięki temu mięśnie stóp się wzmacniają a łuki stopy podłużny i poprzeczny mają możliwość lepszego kształtowania.
W leżeniu na brzuchu jednym z najważniejszych wzorców do prawidłowego kształtowania stopy jest pojawienie się do ok. 8mca życia rotacji zewnętrznej, odwiedzenia i zgięcia w stawach biodrowych a także zgięcia kolan i supinacji stóp.
W prawidłowym kształtowaniu stopy bardzo ważna jest również pozycja leżenia bokiem. Podparcie stopy przed ciałem dziecka w tej pozycji działa stymulująco na wysklepienie łyków stopy a także wzmacnia mięśnie stopy.
Około 8 miesiąca życia dziecko zaczyna przyjmować pozycję czworaczą. W momencie czworakowania stopa ustawia się w zgięciu podeszwowym i supinacji. Gdy dziecko zaczyna przyjmować pozycję klęku utrwala pozycję zbicia grzbietowego stopy i supinacji. To jakie ruchu zachodzą w stopie zależne jest od pozycji ustawienia stawu biodrowego. Gdy większe obciążenie jest w okolicy piety automatycznie aktywizuje to zgięcie grzbietowe.
W momencie gdy dziecko zaczyna ustawiać się w pozycji stojącej możliwości adaptacji do podłoża i balansu przenoszą się na ruchy pronacji i supinacji stopy.
Stanie na paluszkach wpływa wzmacniająco na mięśnie odpowiadające za wysklepienie łuków stopy i stanowi bardzo dobry trening dla dziecka.
Pierwsze kroki które dziecko zaczyna wykonywać to są kroki do boku przy meblach lub ścianie. Dzięki temu jedna noga jest obciążona a druga odciążona- trakcie takiego chodu stopa obciążona naprzemiennie doświadcza obciążenia i odciążenia swojej przyśrodkowej i bocznej powierzchni.
To tak po krótce jak przebiega rozwój stopy u dziecka do pierwszego roku życia. Oczywiście procesy rozwojowe po tym jak dziecko zaczyna chodzić nie kończą się i trwają dalej, stopa pod wpływem różnych czynników może ulegać dalszym deformacjom.
Jak widać bardzo dużo procesów musi się zadziać w ciągu pierwszego roku życia dziecka, które mają wpływ na prawidłowy rozwój stopy.
Czym zatem jest koślawość stóp i jakie są objawy?
Stopa płasko- koślawa bo tak parwidłowo powinniśmy określać grupę podobnych do siebie ale deformacji stopy to charakterystyczne ustawienie odwiedzeniowo-pronacyjne stopy. Do tej grupy należą wady stóp takie jak:
- wrodzone płaskostopie
- Stopa koślawa
- Stopa odwiedziona z bocznym odchylenie kości łódkowatej
- Spastyczna stopią płasko-koślawa
W zwykłej koślawości stóp tyłostopie ustawione jest koślawo a przodostopie jest odwiedzione i nawrócone. Podłużny łuk stopy jest rozciągnięty i wypukły a boczny wklęsły i skrócony. W stosunku do podudzia stopa załamuje się na zewnątrz. W zwykłej koślawości nie ma ograniczenia ruchomości w stawach stopy, pieta nie jest uniesiona a ustawiona w koślawości.
W pozycji stojącej w stopie płasko- koślawej podłużny łuk stopy jest pochylony w stronę przyśrodkową, pięta wysunięta jest do boku i ustawiona w koślawości a szczyt wysklepienia łuku obniża się w kierunku przyśrodkowym, niekiedy wręcz styka się z podłożem.
Koślawość stóp – co zatem z naszymi przedszkolakami?
Dzieci po 3 roku życia nie powinny koślawić ani stóp ani pięt ani kolan. Jeśli Twoje dziecko chodzi do przedszkola a Ty zauważysz ze jego stópki „uciekają do środka”. Lub „kostki uciekają do środka” to nie jest norma. Napewno z tego nie wyrośnie i na pewno samo mu nie przejdzie. Najlepiej umówić się do fizjoterapeuty który pomoże ocenić skalę problemu, zbada ustawienie całych kończyn dolnych, miednicy i kręgosłupa. Przeprowadzi badanie na podoskopie w celu oceny złożoności problemu i dobierze najlepszą dla Twojego dziecka terapię.
Najczęściej w ramach terapii wprowadzane są wkładki ortopedyczne, korygujące ustawienie stopy i zapewniające prawidłową liniowość stóp a co za tym idzie kończyn dolnych. Dodatkowo terapia w formie ćwiczeń wpływających na prawidłową kontrolę motoryczną i posturalną a także reedukację wzorców chodu dale najlepsze efekty.
Prawidłowe ustawienie stóp ma znaczenie i wpływa na całą postawę małego człowieka. Zachowane wszystkie funkcje stopy i jej optymalny rozwój pozwoli Twojemu dziecku odkrywać świat.
Przygoda zaczyna się od pierwszego kroku!