Wakacje kojarzą się z błogim czasem leniuchowania w promieniach słonecznych i morskimi kąpielami, dla niektórych zaś z okresem intensywnego uprawiania sportów, również tych ekstremalnych. Nieważne, do którego typu należysz, wybierając się na wakacje, warto zadbać o to, by przebiegły one bezpiecznie i bezproblemowo. Urazy ortopedyczne, jak zwichnięcia, skręcenia czy złamania to najczęstsze urazy podczas wakacji. Jak odpoczywać, by minimalizować ryzyko wypadków? Jak wygląda pierwsza pomoc przy skręceniu kostki, a kiedy można podejrzewać złamanie? Dlaczego wcześnie rozpoczęta rehabilitacja po urazie (jak rehabilitacja z dojazdem) ma ogromne znaczenie w powrocie do zdrowia?
Spis treści
Jak zapobiegać wakacyjnym urazom?
Jednym z najczęstszych powodów wakacyjnych kontuzji i urazów jest brak odpowiedniego przygotowania do podejmowanej aktywności fizycznej. Nie tylko sportowcy wyczynowi potrzebują odpowiedniej rozgrzewki przed treningiem, przyda się ona również wakacyjnym amatorom aktywności. Kolejnym problemem jest dobór odpowiedniego obuwia – warto zapomnieć o luźnych klapkach czy niestabilnych sandałach w czasie pieszych wycieczek po nierównym terenie lub choćby kilkukilometrowych spacerów. Brak właściwego zabezpieczenia stopy i jej niewłaściwe ułożenie skutkuje często przeciążeniem ścięgna Achillesa lub ścięgna strzałkowego, skąd tylko krok do poważniejszej kontuzji.
Pierwsze chwile po urazie – co robić?
Pomimo znajomości zasad bezpieczeństwa oraz zachowania ostrożności w czasie wakacyjnych podróży, nie zawsze udaje się uniknąć wypadku. Kiedy doszło do urazu, warto pamiętać o najważniejszych zasadach postępowania już od pierwszych chwil od zdarzenia (określanych w ratownictwie medycznym akronimem RICE). Zalicza się do nich:
- R(est)- odpoczynek ,odciążenie kończyny, ograniczenie ruchów w stawie dotkniętym urazem
- I(ce)- lód, chłodzenie, zimne kompresy
- C(ompresion)- ucisk, usztywnienie kończyny najczęściej przy pomocy bandaża elastycznego
- E(levation)- uniesienie chorej kończyny, co pozwala ograniczyć narastanie obrzęku pourazowego
Nie warto również bagatelizować nawet niewielkich urazów, które nieleczone mogą skutkować pogłębieniem problemu.
Złamanie nogi – pierwsza pomoc
Większość urazów ortopedycznych to na szczęście stany, w których nie doszło do przerwania ciągłości tkanki kostnej, a co za tym idzie uszkodzenia innych ważnych struktur okalających kość: nerwów, naczyń czy ścięgien. Niektóre z objawów pojawiających się po urazie mogą sugerować jednak, że konieczne będzie wykluczenie złamania. Należą do nich:
- zniekształcenie obrysu kończyny
- pojawienie się nieprawidłowej, nadmiernej ruchomości w stawie
- znaczny obrzęk, krwiak czy zasinienie kończyny
- duża bolesność
- uczucie trzeszczenia, tarcia kostnego przy ruchu
Jeśli podejrzewa się złamanie nogi, pierwsza pomoc to przede wszystkim usztywnienie chorej kończyny za pomocą dostępnych środków: kijków trekkingowych, deski, a nawet gałęzi, dzięki czemu ograniczymy rozległość urazu. Chory nie powinien używać kończyny, w której mogło dojść do złamania.
Rehabilitacja po urazie
Po wstępnym procesie leczenia i diagnostyki radiologicznej miejsca urazu, najistotniejszym punktem terapii staje się prawidłowo prowadzona rehabilitacja. Rehabilitacja po urazie to proces wieloetapowy, który powinien rozpocząć się, jak najwcześniej po otrzymaniu zgody lekarza prowadzącego. Choć zabiegi rehabilitacyjne kojarzone są często jedynie z procesem odzyskiwania utraconych przez uraz funkcji ruchowych, ich zadanie jest o wiele bardziej złożone.
Rehabilitacja po złamaniu pełni również rolę w profilaktyce przeciwzakrzepowej, a także w zmniejszaniu dolegliwości bólowych. Rehabilitant pomoże w wyborze odpowiednich pomocy ortopedycznych- kuli czy stabilizatorów, o ile takie będą potrzebne. Początek pracy z pacjentem obejmuje zawsze dokładne zapoznanie się z historią urazu, podjętymi działami leczniczymi oraz oceną funkcjonalną chorego i jego oczekiwaniami. Szereg możliwości terapeutycznych, jakie posiada obecnie fizjoterapeuta, sprawia, że wczesne podjęcie celowanej rehabilitacji znacznie zwiększa szanse na pełny powrót do zdrowia i szybkie wymazanie z pamięci wakacyjnego urazu.
Rehabilitacja po urazie ortopedycznym nie powinna być odkładana na przyszłość- czas gra kluczową rolę w odbudowaniu prawidłowego wzorca ruchowego i zapobieganiu wtórnym do urazu przykurczom, ograniczeniom ruchomości czy przeciążeniom innych grup mięśniowych i powięziowych.
Jaki rodzaj rehabilitacji warto wybrać?
W pierwszym okresie po urazie niezastąpiona okazuje się rehabilitacja prowadzona w miejscu zamieszkania lub pobytu chorego (rehabilitacja z dojazdem). Dzięki wyeliminowaniu konieczności podróży, która zawsze niesie ze sobą ryzyko wtórnego urazu, pacjent może korzystać z dobrodziejstw fizjoterapii już w pierwszych tygodniach po wypadku. Rehabilitacja z dojazdem pozwala również na komfortowe dla wielu osób, ćwiczenia w warunkach domowych, w bezpiecznej i sprzyjającej terapii atmosferze.
Pierwsze kroki po urazie ortopedycznym nie zawsze należą do łatwych- rehabilitacja z dojazdem, w domu pacjenta, umożliwia trening funkcjonalny w znanym pacjentowi środowisku.
Rehabilitacja po złamaniu nie kończy się w momencie odzyskania przez pacjenta możliwości samodzielnego poruszania się czy używania kończyny. Aby zapobiec późnym powikłaniom urazu, warto zadbać o zbudowanie właściwej masy mięśniowej, która stanowi swoisty pancerz ochronny, umożliwiający prawidłowe funkcjonowanie stawów, jak i ochronę przez przyszłymi kontuzjami. Dla osób, którym trudno wygospodarować czas na regularne sesje z fizjoterapeutą, z pomocą przychodzi również rehabilitacja z dojazdem, dzięki której możliwe jest włączenie treningu oporowego do stałego planu tygodnia.
Bibliografia
- Sanders R. Traumatologia układu ruchu. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2008; 10-54
- Paprocka-Borowic M., Zawadzki-Górnicki M., Fizjoterapia w chorobach układu ruchu. Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2007.
- Babiak I., Małdak P., Traumatologia narządu ruchu. Skrypt dla studentów i lekarzy, Warszawki Uniwersytet Medyczny, Warszawa 2016