Torbiel Bakera – na czym polega?

Torbiel Bakera, inaczej cysta Bakera lub torbiel dołu podkolanowego, to termin, którego nazwa pochodzi od nazwiska brytyjskiego ortopedy William Morrant Bakera, który po raz pierwszy scharakteryzował tę przypadłość.  

Czym dokładnie jest torbiel Bakera?

Torbiel Bakera to przestrzeń wypełniona płynem stawowym, która tworzy się w dole podkolanowym zwykle między głową przyśrodkową mięśnia brzuchatego a mięśniem półbłoniastym. Jest wyczuwalna jako mały guzek obecny z tyłu kolana. Torbiel pojawia się na skutek uszkodzenia lub stanu zapalnego w kolanie, wynikających na przykład z urazu, przeciążenia czy choroby zwyrodnieniowej. Taki stan prowadzi do nadprodukcji płynu stawowego, którego ujście zwykle jest zlokalizowane w tylnej torebce stawu, gdzie tworzy się torbiel. Torbiele Bakera są łagodnymi zmianami o charakterze nienowotworowym – nie stanowią ani objawu raka, ani czynnika wpływającego na progresję nowotworową. Zwykle są one objawem patologii występującej w stawie kolanowym, a nie oddzielnym schorzeniem.

Torbiel Bakera – objawy

Głównym objawem jest guz powstający z tyłu kolana, który może powodować również:

• ból kolana
• sztywność kończyny dolnej, drętwienie, zaburzenia czucia
• trudności w zginaniu kolana (ograniczony zakres ruchu)
• obrzęk kolana.

Niektóre osoby mające torbiel Bakera nie odczuwają żadnych objawów, a ból pojawia się dopiero na skutek jego rozwoju, kiedy to guzek zaczyna się powiększać, powodując dyskomfort odczuwany przede wszystkim podczas zginania kolana.

Torbiel Bakera – przyczyny

Torbiel Bakera powstaje na skutek uszkodzenia stawu kolanowego, a najczęstszymi przyczynami są przewlekłe choroby układu kostno-stawowego, w tym:

• zapalenie kości i stawów
• reumatoidalne zapalenie stawów
• dna moczanowa.

Z kolei jako główne urazy kolana powodujące torbiele Bakera można wskazać:

• urazy przedciążeniowe, czyli powtarzające się urazy spowodowane przeciążeniem,
• przeprosty
• skręcenia,
• pęknięcia kości
• urazy, które uszkadzają więzadła kolana.

Torbiel Bakera – czynniki ryzyka

Torbiel Bakera może rozwinąć się u każdego, jednak grupą najbardziej narażoną na jej występowanie są osoby cierpiące na przewlekłe choroby stawów lub osoby, u których często dochodzi do urazów tego obszaru. W grupie ryzyka znajdują się zatem:

• osoby w wieku od 35 do 70 lat,
• sportowcy,
• osoby, które w pracy lub podczas uprawiania hobby wywierają duży nacisk na kolana,
• osoby chorujące na schorzenia związane z rozwojem stanu zapalnego stawów,
• osoby z nadwagą lub otyłością, u których występuje stałe przeciążenie stawów związane z nadmierną masą ciała.  

Jakie są powikłania torbieli Bakera?

Najczęstszym powikłaniem torbieli Bakera jest jej pęknięcie. Dochodzi do tego, gdy torbiel wypełnia się płynem zbyt szybko lub pod zbyt dużym ciśnieniem. Pęknięta torbiel Bakera może powodować inne objawy w kolanie i podudzie, w tym:

• ostry, kłujący ból w kolanie lub łydce
• obrzęk łydki i podudzia
• uczucie spływania wody po nodze (wewnątrz)
• zaburzenia czucia oraz drętwienia łydki.

Torbiel Bakera – postępowanie diagnostyczne

Torbiel Bakera można zdiagnozować już na podstawie badania palpacyjnego przeprowadzanego przez ortopedę, który podczas niego jest w stanie wyczuć obecność guzka z tyłu kolana. Wizyta u specjalisty obejmuje także wywiad medyczny, podczas którego pacjent odpowiada na pytania dotyczące trybu życia, doznanych do tej pory kontuzji i urazów, a także charakterystyki dolegliwości, w tym czasu ich trwania oraz czynników je nasilających lub łagodzących. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić wykonanie specjalistycznych badań obrazowych, takich jak prześwietlenie rentgenowskie, USG stawu kolanowego czy rezonans magnetyczny pozwalający na zidentyfikowanie i zlokalizowanie uszkodzenia chrząstki, więzadeł czy łąkotek.

Torbiel Bakera – postępowanie terapeutyczne

Postępowanie terapeutyczne w przypadku torbieli Bakera skupia się przede wszystkim na przyczynie problemu, czyli uszkodzeń w obrębie stawu kolanowego. Ich wyeliminowanie pozwala wdrożyć leczenie zachowawcze, po którym guzek powinien zniknąć. Większość urazów tego rodzaju można wyleczyć poprzez efektywny odpoczynek, w tym rezygnację z podejmowania aktywności fizycznej, która spowodowała uraz, aby uniknąć pogorszenia się stanu zdrowia. Pomocne może okazać się także przykładanie okładów z lodu lub zimnych kompresów po doznaniu urazu. Ważne, aby nie przykładać lodu bezpośrednio na skórę. Z kolei kompresja pomaga zmniejszyć przepływ krwi do uszkodzonego kolana i redukuje obrzęk. W razie potrzeby lekarz może zalecić także przyjmowanie farmaceutyków, które złagodzą dolegliwości bólowe i zmniejszą obrzęk. W niektórych przypadkach skuteczne mogą okazać się także zastrzyki z kortykosteroidami, które przyspieszą procesy regeneracyjne w uszkodzonej tkance.  Jeśli przyczyną wystąpienia torbieli było na przykład uszkodzenie więzadła, chrząstki lub łąkotki konieczne może okazać się leczenie operacyjne; najczęściej wykonywanym zabiegiem jest artroskopia stawu kolanowego. Procedura pozwala jednocześnie usunąć podstawową przyczynę dolegliwości, jak i wyciąć torbiel dołu podkolanowego. Wyleczenie patologii przyczyniającej się do powstawania torbieli Bakera pozwala skutecznie wyeliminować problem z tworzeniem się guzka.   

Fizjoterapia i fizykoterapia

Lekarz może zalecić także współpracę z fizjoterapeutą, aby zapewnić bezpieczny i szybki powrót do zdrowia po urazie lub złagodzić objawy towarzyszące chorobom związanym z zapaleniem stawów. Specjalista opracowuje indywidualny program terapeutyczny dla każdego podopiecznego w zależności od jego stanu zdrowia, wieku oraz potrzeb. W przypadku torbieli Bakera skuteczne mogą okazać się ćwiczenia rozciągające i wzmacniające mięśnie wokół kolana. Niekiedy dobre efekty mogą przynieść także dodatkowe zabiegi fizykoterapeutyczne, w tym krioterapia, laseroterapia czy jonoforeza. Pozytywne rezultaty może zapewnić również masaż tkanek głębokich, kinesiotaping (oklejanie stawu specjalnymi plastrami) oraz zabezpieczanie stawu ortezą. Współpraca z wykwalifikowanym fizjoterapeutą jest także cenna pod względem profilaktyki kolejnych urazów, ponieważ specjalista udziela pacjentom wskazówek, jak prawidłowo wykonywać dane ruchy oraz w jaki sposób dbać o ergonomiczną postawę i unikać przeciążenia, które mogłoby predysponować do wystąpienia torbieli Bakera.   

Torbiel Bakera – zapobieganie

Najlepszym sposobem zapobiegania torbieli Bakera jest unikanie urazów w obrębie kolana, zwłaszcza podczas uprawiania sportu lub innej aktywności fizycznej. W tym celu warto pamiętać o sprzęcie ochronnym, który pozwoli uniknąć kontuzji, a także odpowiednim przygotowaniu do wysiłku – właściwy czas trwania rozgrzewki przed podjęciem wysiłku istotnie ogranicza ryzyko urazów. Kluczowe jest także zapewnienie organizmowi odpoczynku i czasu na regenerację po intensywnej aktywności. W przypadku seniorów bardzo ważne jest zachowywanie odpowiedniej ostrożności podczas codziennych czynności, co pozwoli zmniejszyć ryzyko upadków i urazów. W tym celu warto dbać o porządek, aby zminimalizować prawdopodobieństwo potknięcia się oraz unikać stawania na krześle czy stole, żeby sięgnąć po jakieś przedmioty. Lepiej poprosić kogoś o pomoc niż narażać się na ryzyko upadku i kontuzji.