Nowoczesna endoproteza kolana. Jak wygląda, na ile lat wystarczy?

Endoproteza kolana to dziś zabieg wykonywany niemal codziennie w polskich szpitalach, a jednocześnie stale przybywa nowych pacjentów wymagających wymiany chorego stawu kolanowego. Najczęstszą przyczyną zniszczenia stawu jest choroba zwyrodnieniowa, której towarzyszy duży ból oraz ograniczenie sprawności fizycznej. Zabieg endoprotezoplastyki pozwala w większości przypadków uwolnić się od nieznośnego bólu i prowadzić normalne, aktywne życie. Kiedy warto zdecydować się na wstawienie endoprotezy kolana i z czym należy się liczyć po takim zabiegu? Kiedy rozpocząć rehabilitację i jak długo powinna ona potrwać?

U kogo wykonuje się wymianę stawu kolanowego?

Do wymiany stawu kolanowego i konieczności zastosowania jego endoprotezy dochodzi najczęściej w chorobie zwyrodnieniowej stawów. Jest to schorzenie narządu ruchu, które w mniej lub bardziej zaawansowanej postaci dotyka blisko 70% populacji. Przyczyny choroby zwyrodnieniowej obejmują wiele czynników, zarówno genetycznych, jak i środowiskowych. Duże znaczenie w rozwoju choroby przypisuje się szczególnie otyłości oraz małej aktywności fizycznej i siedzącemu trybowi życia. Choroba zwyrodnieniowa stawów jest schorzeniem niezapalnym, w którym dochodzi do zaburzenia równowagi pomiędzy procesami regeneracji oraz degradacji chrząstki stawowej i warstwy podchrzęstnej kości. Najczęstszym objawem choroby jest ból, który skłania chorego do szukania pomocy medycznej. W pierwszym etapie schorzenia zastosowanie znajduje leczenie farmakologiczne oraz rehabilitacja.

Kiedy leczenie zachowawcze (nieoperacyjne) zaawansowanej choroby zwyrodnieniowej kolana jest nieskuteczne , narasta ból, sztywność stawu i trudności w poruszaniu się, lekarz może zaproponować leczenie operacyjne polegające na założeniu endoprotezy stawu kolanowego. Stosuje się je zwykle w chorobie zwyrodnieniowej, ale także w przypadku zmian pourazowych czy chorób reumatycznych (niszczenie stawu w procesach autoimmunologicznych).

Jak wygląda endoproteza kolana?

Endoproteza stawu kolanowego (jest to plastyka rekonstrukcyjna stawu kolanowego) to operacja, podczas której zniszczony staw kolanowy zastępowany jest protezą stawu. Kość udowa styka się z kością piszczelową w stawie kolanowym. Podczas wymiany stawu, końcowa część kości udowej jest usuwana i zastępowana elementem metalowym. Sztuczny staw kolanowy zastępuje uszkodzone części kolana. Rozmiar endoprotezy kolana dobierany jest indywidualnie dla każdego chorego.Zdjęcie rentgenowskie wykonane przed operacją oraz proteza próbna umieszczana na kościach w trakcie zabiegu pozwalają chirurgowi określić odpowiedni rozmiar sztucznego stawu kolanowego. Protezę kolana mocuje się zwykle używając cementu kostnego, który mocno przytwierdza ją do kości. Możliwe jest również mocowanie protezy stawu kolanowego bez cementu, lecz metodę tą stosuje się z reguły u młodszych pacjentów.

Przez pierwsze tygodnie po zabiegu, sprawność chorego będzie znacznie ograniczona i będzie on wymagał pomocy osób drugich przy codziennych czynnościach, jak umycie się, czy przygotowanie posiłków. Sytuacja ta jednak ma charakter przejściowy.

Kiedy endoproteza kolana jest dobrym rozwiązaniem w moim przypadku?

Jak każdy zabieg operacyjny, również endoprotezoplastyka, niesie za sobą ryzyko powikłań i komplikacji okołooperacyjnych, których nie sposób przewidzieć. Warto jednak wiedzieć, że według dostępnych danych u 90% pacjentów poddawanych zabiegowi wymiany stawu kolanowego, a następnie rehabilitacji, dochodzi do znacznej poprawy funkcjonowania oraz redukcji dolegliwości bólowych, co przekłada się na komfort życia chorego. O szczegółach decyzji w indywidualnych przypadkach ( na przykład przy współistnieniu wielu schorzeń internistycznych) warto porozmawiać z lekarzem prowadzącym oraz anestezjologiem.

Czy po endoprotezie kolana konieczna jest rehabilitacja?

Rehabilitacja po endoprotezie to element terapii, który powinien towarzyszyć pacjentowi z chorobą zwyrodnieniową stawów niemal nieustannie. Najlepiej program rehabilitacyjny rozpocząć już przed zabiegiem operacyjnym. Ważna jest nauka bezpiecznych technik wczesnego usprawniania związanych z takimi czynnościami jak wstawanie z łóżka, wstawanie z krzesła, prawidłowe chodzenie z użyciem kul, laski czy balkonika. Wszystkie przyrządy pomocnicze dobrze jest również dobrać wcześnie- pacjent ma szansę oswoić się z nimi jeszcze przed dużymi zmianami, jakie za chwilę mają nastąpić. Rehabilitacja prowadzona przed zabiegiem ma również na celu rozluźnienie tkanek miękkich otaczających staw i wzmocnienie mięśni okolicy stawu.

Rehabilitacja pooperacyjna rozpoczyna się już w pierwszej dobie po zabiegu, kiedy pacjent pod okiem fizjoterapeuty rozpoczyna proste ćwiczenia oddechowe oraz ćwiczenia przeciwzakrzepowe w łóżku: napinanie mięśni łydek, ud, pośladków. Ćwiczenia są kontynuowane przez cały okres pobytu w szpitalu i dalej w domu, do osiągnięcia pełnej aktywności. W oddziale szpitalnym pacjent z endoprotezą kolana uczy się również nowego sposobu chodu, wykonuje czynne i bierne ćwiczenia izometryczne oraz zwykle po raz pierwszy może obciążyć operowane kolano w czasie chodzenia. Moment obciążenia uzależniony jest od zastosowanej techniki operacyjnej, stąd konieczna jest w tym zakresie współpraca fizjoterapeuty i lekarza ortopedy wykonującego zabieg.

Rehabilitacja po endoprotezie w domu ma kluczowe znaczenie dla odzyskania sprawności po zabiegu oraz uniknięcia powikłań pooperacyjnych. Należy kontynuować program ćwiczeń znanych ze szpitala, ale konieczne są również jego okresowe modyfikacje dopasowane do indywidualnych postępów pacjenta i jego możliwości. Na początku warto skorzystać z form rehabilitacji z dojazdem fizjoterapeuty, co pozwoli na uniknięcie kłopotliwego transportu. Rehabilitacja w domu pozwala też oswoić się choremu z endoprotezą w bezpiecznym i kontrolowanym środowisku oraz poznać zagrożenia, jakie należy wyeliminować ( na przykład grożące poślizgnięciem chodniki czy dywany lub brak możliwości podtrzymania się w łazience).

Celem rehabilitacji po endoprotezoplastyce stawu kolanowego jest zwiększenie zakresu ruchu w stawie, poprawa jego stabilności ( a co za tym idzie prawidłowego chodu i utrzymywania równowagi przez pacjenta) oraz zmniejszenie dolegliwości bólowych. Ból powinien ustąpić całkowicie w okresie kilku tygodni po zabiegu. Przedłużające się powyżej 6 tygodni dolegliwości są wskazaniem do pilnej konsultacji lekarskiej. Metody wspomagające kinezyterapię to głównie terapia laserem, polem magnetycznym czy krioterapia.

Czy endoproteza kolana pozwoli na odzyskanie dawnej sprawności?

Pacjenci z endoprotezą kolana, po prawidłowej przeprowadzonej rehabilitacji mają szansę prowadzić aktywny styl życia i realizować swoje dotychczasowe plany. Zabieg umożliwia często powrót do czynności, które przed operacją wywoływały dolegliwości bólowe- na przykład spacery, jazda na rowerze , pływanie czy nawet taniec.

Bibliografia

1. Górecki A. Uszkodzenia stawu kolanowego. PZWL Warszawa 2002, s.22-99
2. Paprocka-Borowicz M., Zawadzki M.: Fizjoterapia w chorobach układu ruchu, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2010, s. 106-113
3. http://www.pacewithlife.com/z/ctl/op/global/action/1/id/529/template/PC/navid/129 data dostępu 23.02.2019 r.
4. Knee Rehabilitation Protocols at the Stone Clinic http://www.stoneclinic.com data dostępu 23.02.2019 r.