Polineuropatia – charakterystyka przypadłości

Polineuropatia to stan medyczny będący wynikiem uszkodzenia wielu nerwów obwodowych oraz zespół objawów mu towarzyszących. Wielu chorobom przewlekłym towarzyszą niespecyficzne objawy ze strony układu nerwowego. Parastezje czy trudne do wyeliminowania bóle są charakterystyczne m.in. dla polineuropatii związanych z uszkodzeniem nerwów. W łagodzeniu objawów kluczowa jest trafna diagnoza przyczyny i ukierunkowane leczenie. Nie bez znaczenia pozostaje również rehabilitacja neurologiczna, która w Medi Home Care pozwala na istotną poprawę komfortu życia pacjentów oraz wspomaganie ich w codziennym funkcjonowaniu w przyjaznych warunkach domowych.

Co to jest polineuropatia?

Polineuropatia to stan medyczny będący wynikiem uszkodzenia wielu nerwów obwodowych oraz zespół objawów mu towarzyszących. Najczęstszy podział klasyfikuje polineuropatię na wrodzoną, w przypadku, gdy choroba jest skutkiem mutacji genetycznej, oraz nabytą rozwijającą się jako następstwo schorzeń przewlekłych, złego trybu życia czy oddziaływania farmaceutyków lub substancji toksycznych.

Z kolei podział polineuropatii ze względu na rodzaj uszkodzonych włókien nerwowych uwzględnia: 
• polineuropatię ruchową – gdy uszkodzone są włókna ruchowe, 
• polineuropatię czuciową – gdy uszkodzone są włókna czuciowe, 
• polineuropatia autonomiczna – gdy uszkodzone są włókna autonomicznego układu nerwowego, 
• polineuropatię mieszaną – czuciowo-ruchową

Jakie są przyczyny polineuropatii?

Polineuropatia może być chorobą o podłożu genetycznym i być przekazywana z pokolenia na pokolenie, stanowiąc samodzielne schorzenie lub część złożonego zespołu objawów klinicznych, objawiając się w wieku dziecięcym. Większość przypadków dotyczy jednak polineuropatii nabytej, która rozwija się w wyniku:

• chorób przewlekłych, takich jak przewlekła niewydolność nerek, nowotwór, poważne schorzenia w obrębie wątroby, choroby tarczycy oraz cukrzyca, przy czym ryzyko rozwoju polineuropatii zależy od czasu trwania choroby podstawowej oraz wdrożonego leczenia,
• chorób immunologicznych, takich jak toczeń rumieniowaty układowy,
• oddziaływania substancji toksycznych (metali ciężkich, takich jak ołów i tal, a także nadużywania alkoholu),
• przyjmowania niektórych farmaceutyków (inhibitory pompy protonowej, metformina)
• niektórych infekcji wirusowych i bakteryjnych (w tym boreliozy),
• niedożywienia i niedoborów żywieniowych, zwłaszcza witamin z grupy B (na przykład ostra zapalna polineuropatia demielinizacyjna (zespół Guillaina-Barrego)),
• ciąży.

Ze względu na ekspozycję na liczne czynniki ryzyka polineuropatii, osoby starsze są grupą osób najbardziej narażoną na rozwój choroby.

Polineuropatia objawy

Na skutek zatrucia toksycznymi substancjami symptomy polineuropatii mogą wystąpić niemal natychmiast, podczas gdy w przypadku choroby podstawowej, jej progresja często następuje powoli, początkowo przebiegając niezauważalnie, a następnie prowadząc do stopniowo narastających objawów. Charakterystyczny obraz kliniczny towarzyszący polineuropatii różni się w zależności od tego, które nerwy uległy uszkodzeniu oraz jaka była główna przyczyna jej rozwoju.

Polineuropatia czuciowa

W przypadku polineuropatii czuciowej u chorych pojawia się uczucie mrowienia i drętwienia kończyn (parastezje), wrażenia zmysłowe porównywane do wbijania igieł, ostry i palący ból (niekiedy niewspółmierny do bodźca), a także upośledzenie dotyku – pacjenci mogą nie odczuwać dyskomfortu i dolegliwości bólowych podczas urazów czy uderzeń, którym towarzyszą trudno gojące się rany. Niebezpieczeństwo stwarza zaburzenie czucia w stopach, które może powodować zaburzenia równowagi oraz trudności w określeniu pozycji ciała.

Polineuropatia ruchowa

Z kolei w przypadku uszkodzenia włókien ruchowych dochodzi do osłabienia siły mięśniowej, a niekiedy nawet zaniku mięśni i niedowładów, czego następstwem jest niezborność ruchowa i problemy z poruszaniem się. U niektórych pacjentów mogą wystąpić niekontrolowane skurcze mięśniowe.

Polineuropatia autonomiczna

Obraz kliniczny polineuropatii autonomicznej wynika z dysfunkcji układów i zależy od uszkodzonego nerwu. Do głównych objawów zalicza się:

• zaburzenia w poziomie ciśnienia tętniczego krwi,
• zaburzenia akcji serca,
• zawroty głowy i upadki,
• omdlenia,
• dysfunkcje w zakresie regulacji temperatury ciała,
• zaburzenia funkcji seksualnych (suchość pochwy i problemy ze wzwodem),
• zaburzenia defekacji i problemy z oddawaniem moczu (także z kontrolowaniem pęcherza moczowego),
• zaburzenia widzenia.

Polineuropatia cukrzycowa – czy jest niebezpieczna?

Polineuropatia cukrzycowa jest uznawana za jedną z najczęstszych powikłań cukrzycy, zwłaszcza nieleczonej. Określa się ją jako zespół wielu schorzeń spowodowanych uszkodzeniem nerwów w nerwowym układzie obwodowym w wyniku rozwoju cukrzyc, co wiąże się z wystąpieniem różnych objawów, w zależności od rodzaju uszkodzonych nerwów – mogą one dotyczyć zarówno dolegliwości czuciowych, jak i ruchowych i autonomicznych. Zazwyczaj dotyka chorych na cukrzycę typu I i II, a jako czynniki ryzyka wskazuje się: przewlekłą hiperglikemię, palenie papierosów, otyłość, nadciśnienie, hipercholesterolemię, podeszły wiek czy nadużywanie alkoholu. Co ważne, wyrównana cukrzyca istotnie minimalizuje ryzyko rozwinięcia się polineuropatii cukrzycowej, a podjęcie skutecznego leczenia wraz z zachowywaniem zasad zdrowego trybu życia, utrzymywaniem prawidłowej masy ciała oraz rehabilitacji umożliwia cofnięcie niektórych objawów neuropatii oraz skuteczne załagodzenie bólu.

Polineuropatia alkoholowa – kiedy występuje?

Polineuropatia alkoholowa rozwija się w wyniku długotrwałego nadmiernego spożywania alkoholu, które prowadzi do istotnych zaburzeń w funkcjonowaniu układu nerwowego. Główną przyczyną choroby jest samo toksyczne oddziaływanie alkoholu na neurony i powodowanie ich uszkodzenia, a także wywoływanie negatywnych zmian metabolicznych oraz przyczynianie się do występowania niedoborów pokarmowych, szczególnie witamin z grupy B. Objawy zwykle obejmują osłabienie mięśni, zaburzenia równowagi i problemy z koordynacją ruchową.

Leczenie polineuropatii alkoholowej zależy m.in. od stopnia uszkodzenia nerwów oraz czasu trwania nadużywania alkoholu. Wczesne podjęcie terapii oraz zaprzestanie picia alkoholu może skutecznie cofnąć objawy choroby. Niekiedy jednak przy zaawansowanych zmianach uszkodzenia neuronów mogą okazać się nieodwracalne.

Polineuropatia a kręgosłup – jaka jest zależność?

Polineuropatia często wiąże się z trudnym do złagodzenia bólem neuropatycznym, który jest skutkiem zaburzonego przewodzenia informacji ruchowych i czuciowych wzdłuż włókien nerwowych albo problemach z odbiorem tej informacji w rdzeniu kręgowym (zlokalizowanym w kręgosłupie) lub mózgu. Uciążliwe dolegliwości bólowe (ostry, palący, silny ból) niekiedy są porównywane przez pacjentów do delikatnego rażenia prądem elektrycznym. Ze względu na fakt, że ból neuropatyczny nie jest związany wyłącznie ze stanem zapalnym, lecz zaburzonym funkcjonowaniem układu nerwowego, tradycyjne leki przeciwbólowe nie mają zastosowania. W przypadku polineuropatii do złagodzenia bólu wykorzystuje się leki przeciwdrgawkowe i antydepresyjne.

Na czym polega leczenie?

Leczenie polineuropatii zależy od jej głównej przyczyny i może obejmować leczenie choroby podstawowej wywołującej zaburzenia, leczenie objawowe, farmakoterapię, fizjoterapię, oraz modyfikację trybu życia, obejmującą na przykład kontrolę cukrzycy, ograniczenie spożywania alkoholu oraz zaprzestanie ekspozycji na metale ciężkie. Najważniejsze w tym kontekście jest szczegółowe badanie neurologiczne oraz badania laboratoryjne, które pozwalają na znalezienie przyczyny i podjęcie ukierunkowanego postępowania.

Rehabilitacja neurologiczna w przypadku polineuropatii

Niezwykle ważną rolę w procesie terapeutycznym polineuropatii odgrywa rehabilitacja neurologiczna, której celem jest wszechstronna pomoc pacjentom i ich bliskim w podniesieniu jakości życia w związku z rozwojem choroby oraz poprawę ich komfortu w codziennym funkcjonowaniu. Spersonalizowany program rehabilitacyjny jest opracowywany na podstawie dokładnej oceny stanu zdrowia pacjenta oraz stopnia uszkodzenia nerwów i towarzyszących chorobie objawów.  Kluczowym elementem rehabilitacji jest terapia fizyczna, która obejmuje indywidualną pracę z fizjoterapeutą podejmowaną w odpowiedzi na potrzeby pacjenta oraz pomoc w złagodzeniu dolegliwości wynikających z rozwoju polineuropatii. Ćwiczenia mają przede wszystkim wspierać koordynację ruchową i utrzymywanie równowagi, aby zapobiegać upadkom i urazom. Skupiają się także na przywróceniu sprawności narządu ruchu, redukcji przykurczów lub nadmiernego napięcia mięśni oraz łagodzeniu bólu neuropatycznego. Często fizjoterapeuci stosują pozycje antyprzykurczowe i różnego rodzaju ćwiczenia wspomagające poruszanie się. Ważną rolę w procesie terapeutycznym odgrywają masaże, które służą poprawie krążenia krwi i redukcji napięcia mięśniowego, a także terapia manualna mająca zastosowanie w przeciwdziałaniu niedowładom i zanikowi mięśni. Niekiedy terapeuci wykorzystują także metody z zakresu fizykoterapii, na przykład hydroterapię czy elektrostymulację mięśni, przy czym unika się technik opartych na bodźcach termicznych.