Rwa barkowa – na czym polega i jak przebiega jej leczenie?

Rwa barkowa to zaburzenie neurologiczne, które zwykle objawia się jednostronnie, albo po prawej, albo po lewej stronie. Zwykle ma postać nagłego, silnego bólu rozciągającego się od karku aż do palców dłoni. Należy do bólów korzeniowych kręgosłupa i ma charakter nawracający, dlatego w przypadku jej wystąpienia bardzo ważne jest podjęcie odpowiedniego postępowania terapeutycznego.    

Rwa barkowa – opis schorzenia

Rwa barkowa, inaczej rwa ramienna (właściwie brachialgia) to przypadłość neurologiczna zaliczana do korzeniowych zespołów bólowych odcinka szyjnego kręgosłupa. Obejmuje kręgosłup, bark, a niekiedy także całą kończynę górną (ramię, przedramię i dłoń, w tym nadgarstek i palce). Jest spowodowana uszkodzeniem krążków międzykręgowych w kręgosłupie szyjnym i towarzyszy jej zespół objawów utrudniających codzienne funkcjonowanie. Uszkodzenie w obrębie krążków prowadzące do wystąpienia rwy barkowej może wynikać z:

• urazu mechanicznego,
• nadmiernego przeciążenia,
• przyjęcia niewłaściwej, obciążającej odcinek szyjny pozycji ciała,
• rozwoju stanów zapalnych w obrębie tkanek lub nerwów,
• dyskopatii,
• zmian zwyrodnieniowych – krążek międzykręgowy ulega degradacji, traci sprężystość i staje się podatny na uszkodzenia.

Jako czynniki predysponujące do wystąpienia rwy barkowej zalicza się przede wszystkim otyłość, brak podejmowania regularnej aktywności fizycznej, siedzący tryb życia z minimalną aktywnością, ciężką pracę fizyczną, dyskopatię oraz poważne urazy (na przykład na skutek upadku z dużej wysokości).

Rwa barkowa – objawy

Przyczyną dolegliwości związanych z rwą barkową jest ucisk na nerwy, dlatego bez odpowiedniego postępowania mogą one utrzymywać się długotrwale. Głównym objawem rwy barkowej jest ostry, piekący ból sięgający zwykle od kręgosłupa szyjnego – od karku, przez bark aż do palców rąk – oraz parestezje (mrowienie i drętwienie), które zaburzają czucie w kończynie, a niekiedy prowadzą także do znacznego osłabienia lub utraty siły mięśniowej w ręce (niedowładu). Symptomy mogą obejmować również ból promieniujący do łopatki i przedniej części klatki piersiowej (wzdłuż nerwu) oraz istotne osłabienie funkcji motorycznych. Podczas ruchu może nasilać się także palący ból w obrębie szyi.

Atak rwy barkowej może przybierać na sile nawet przy najmniejszym ruchu (zwłaszcza podczas kaszlu czy kichania), dlatego w przypadku jego wystąpienia zaleca się maksymalne ograniczenie aktywności i zadbanie o odpowiedni odpoczynek. Ból może trwać nawet do kilku dni. Zazwyczaj nasilenie objawów odzwierciedla stopień zaawansowania przypadłości. Jeśli natomiast ból jest łagodny i nieuciążliwy, może ustąpić samoistnie od kilku do kilkunastu tygodni. Należy jednak pamiętać, że rwa barkowa ma charakter nawracający, dlatego w przypadku jej ataku nie należy zwlekać z udaniem się do specjalisty.

Diagnostyka rwy barkowej

Postępowanie diagnostyczne rwy barkowej zwykle opiera się na współpracy ortopedy i fizjoterapeuty, którzy wspólnie oceniają stan zdrowia pacjenta oraz dokonują analizy wyników badań. Podczas wizyty odbywa się wywiad medyczny dotyczący odczuwanych dolegliwości, badanie przedmiotowe oraz testy funkcjonalne. Specjaliści często zalecają także wykonanie badań obrazowych, takich jak zdjęcie rentgenowskie, rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa odcinka szyjnego, które pozwalają wskazać dokładną przyczynę ucisku na nerwy. W niektórych przypadkach wskazane może okazać się badanie przewodnictwa nerwowego (EMG). W diagnostyce i leczeniu bólu pochodzenia korzeniowego, w tym także rwy barkowej, powszechnie stosuje się metodę McKenziego.

Rwa barkowa – leczenie

Leczenie rwy barkowej obejmuje kompleksowe podejście terapeutyczne uwzględniające:

• farmakoterapię opierającą się na przyjmowaniu leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych (zwłaszcza niesteroidowych leków przeciwzapalnych) i niekiedy także zwiotczających mięśnie; preparaty mogą mieć formę tabletek, ale także maści, żeli czy plastrów,
• rehabilitację polegającą głównie na odpowiednio dobranym przez fizjoterapeutę programie ćwiczeń. Praca ze specjalistą stanowi kluczową część procesu leczenia, ponieważ jest ukierunkowana na odzyskanie przez chorego sprawności i czucia,
• fizykoterapię – w przypadku rwy barkowej stosuje się zwykle krioterapię, laseroterapię i elektrostymulację,
• kinesiotaping (plastrowanie dynamiczne), którego celem jest redukcja nacisku na receptory bólowe i odciążenie struktur mięśniowo-więzadłowych za pomocą naklejenia specjalistycznych plastrów na dysfunkcyjną okolicę,
• masaż leczniczy, którego celem jest rozluźnienie napiętych mięśni karku i szyi za pomocą delikatnego ugniatania i rozcierania; z kolei masaż tkanek głębokich służy do uwolnienia zrostów międzymięśniowych i mięśniowo-powięziowych.

Leczenie rwy barkowej bywa trudne i długotrwałe, dlatego pacjenci muszą wykazać się dużą cierpliwością i nie tracić mobilizacji. W przypadku braku efektów terapeutycznych wynikających z wysokiego stopnia zaawansowania rwy barkowej eliminacja dolegliwości może nastąpić na skutek przeprowadzenia leczenia operacyjnego.  

Rwa barkowa a nowotwór

Jako przyczynę rwy barkowej (rzadko) podaje się także proces nowotworzenia. Rosnący guz bądź naciek zapalny mogą wywoływać ucisk nerwu, powodując silne dolegliwości bólowe. Nie należy zatem lekceważyć tego rodzaju dolegliwości i udać się na konsultację do specjalisty w celu zidentyfikowania źródła problemu. Zlecone przez lekarza badania obrazowe pozwolą jednoznacznie wskazać, co stanowi przyczynę ucisku i potwierdzić bądź wykluczyć zmianę nowotworową.

Rwa barkowa – ćwiczenia

Ze względu na fakt, że dolegliwości związane z rwą barkową powodują istotne utrudnienie wykonywania czynności codziennych oraz osłabienie siły mięśniowej i chwytu, fizjoterapia pod okiem specjalisty stanowi kluczowy element rehabilitacji. Jej celem jest przede wszystkim przywrócenie ruchomości i siły kończyn oraz prawidłowej pracy mięśni. Dobór ćwiczeń zależy od stopnia zaawansowania dolegliwości, a program zwykle obejmuje przede wszystkim ćwiczenia rozciągające – delikatne rozciąganie mięśni w obszarze ramienia, aby zredukować napięcie, a także wzmacnianie mięśni w celu poprawienia stabilizacji odcinka szyjnego kręgosłupa i barku. Skuteczność wykazują także ruchy mobilizacyjne, które są ukierunkowane na poprawę zakresu ruchu w stawie barkowym. W redukcji bólu duże znaczenie ma również wskazane przez fizjoterapeutę spersonalizowane leczenie kinezyterapeutyczne.

Ćwiczenia na rwę barkową, które można samodzielnie wykonywać w domu, to na przykład koci grzbiet czy koszyczek. Współpraca ze specjalistą pozwoli jednak na maksymalne zachowanie bezpieczeństwa i dobór takiego zestawu ćwiczeń, który będzie jednocześnie efektywny. Istotną częścią rehabilitacji jest zwiększanie świadomości pacjentów odnośnie do zachowywania ergonomicznej postawy ciała oraz prawidłowego wykonywania ruchów, zwłaszcza podczas podnoszenia ciężkich przedmiotów.

Czy można zapobiec rwie barkowej?

W zapobieganiu wystąpieniu lub nawróceniu rwy barkowej ogromne znaczenie ma prowadzony tryb życia – efektywny odpoczynek pozwalający na właściwą regenerację organizmu, a także podejmowanie regularnej aktywności fizycznej istotnie obniżają ryzyko pojawienia się dolegliwości charakterystycznych dla rwy barkowej. Ćwiczenia powinny uwzględniać zarówno ruchy rozciągające, jak i wzmacniające, ukierunkowane szczególnie na mięśnie szyi i barku. Niezwykle istotne jest także dbanie o ergonomiczną postawę podczas poruszania się oraz siedzenia i stania. Kluczowe jest przyjmowanie prawidłowej pozycji podczas snu, która nie będzie obciążała odcinka szyjnego – należy zadbać dobre podparcie i stabilizację odcinka szyjnego, a w tym celu pomocna może okazać się poduszka ortopedyczna. Działania profilaktyczne są oparte przede wszystkim na niedopuszczeniu do rozwoju zmian zwyrodnieniowych, które mogłyby predysponować do rwy barkowej.