Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego

„Ci, którzy więcej czują, inaczej rozumieją i dlatego bardziej cierpią” – tak swoich pacjentów nazywał wybitny polski psychiatra Antoni Kępiński. To właśnie osobom cierpiącym z powodu zaburzeń psychicznych poświęcony jest 10 października, kiedy, jak co roku obchodzony jest Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego. Jego historia sięga roku 1992, gdy po raz pierwszy za sprawą Światowej Federacji Zdrowia Psychicznego ustanowiono dzień będący okazją do zwróceniu się ku problemom osób z zaburzeniami psychicznymi oraz ich funkcjonowaniu w społeczeństwie. Mimo ogromnego postępu medycznego i socjologicznego, choroby psychiczne wciąż pozostają dla wielu osób czymś nieznanym i groźnym, a pacjenci nimi dotknięci mają trudności z odnalezieniem się w życiu codziennym. Październikowy dzień ma uświadomić nam, ile osób cierpi z tego powodu i jak blisko nich jesteśmy każdego dnia. Tegoroczne obchody po raz kolejny skupią się na problemach osób z zaburzeniami depresyjnymi- nie bez powodu nazywanych epidemią XXI wieku.

Walka z mitem choroby psychicznej

Osoby ze schorzeniami psychicznymi przez stulecia były niezrozumiane i piętnowane przez resztę społeczeństwa. Człowiek od zawsze bał się tego co nieznane, odmienne i nieprzystające do kanonu zachowań uważanych za normę. W myśl zakorzenionych w społeczeństwie stereotypów, osoba chora psychicznie była kojarzona z kimś niebezpiecznym, nieprzewidywalnym czy dziwacznym. Stygmatyzowanie wpływało destrukcyjnie na samego chorego, budując w nim poczucie odrzucenia, bezradności czy nieprzydatności społecznej. Również szpitale psychiatryczne postrzegane były zwykle jako miejsca obce, nieludzkie, a nawet niebezpieczne i ograniczające wolność oraz autonomię chorego. Choć dziś psychiatria stała się dziedziną medycyny o wiele bardziej przyjazną cierpiącemu człowiekowi, wciąż wielu pacjentów paraliżuje strach przed ujawnieniem swojej choroby, nawet najbliższym osobom, w obawie przed odrzuceniem. Ogromnym lękiem napawa perspektywa leczenia zamkniętego, które często bywa najlepszą formą terapii, niestety również najsłabiej akceptowaną. Pacjent kończący leczenie szpitalne musi zmierzyć się nie tylko z własną chorobą, powrotem do roli społecznej, ale i z problemem uprzedzeń oraz wielu stereotypów, jakim obrosło myślenie o pensjonariuszach szpitali psychiatrycznych. Tymczasem zaburzenia psychiczne mogą dotknąć każdego z nas. Wiedza zaś jest pierwszym krokiem do zrozumienia.

Dlaczego obchodzimy Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego?

U 23% dorosłych Polaków rozpoznano w ciągu życia przynajmniej jedno zaburzenie psychiczne. Do najczęstszych należą zaburzenia związane z używaniem substancji (12,8%), w tym przede wszystkim nadużywanie i uzależnienie od alkoholu (11,9%) oraz nadużywanie i uzależnienie od narkotyków (1,4%). Kolejne grupy to: zaburzenia nerwicowe (9,6%, w tym przede wszystkim fobie specyficzne – 4,3% i fobie społeczne – 1,8%), zaburzenia nastroju (3,5%, w tym głównie depresja – 3.0%) oraz zaburzenia impulsywne (3,5%). WHO przewiduje, że już w 2020 roku depresja będzie drugą najpoważniejszą przyczyną niepełnosprawności na świecie, co plasuje ją na liście najpoważniejszych zagrożeń zdrowotnych nadciągających lat. Podane liczby nie obejmują jednak z pewnością osób, które z różnych powodów unikają diagnostyki oraz nie zgłaszają się do specjalistów celem leczenia.Pomysł Światowego Dnia Zdrowia Psychicznego zrodził się, by walczyć z dyskryminacją osób z zaburzeniami psychicznymi poprzez edukację społeczną oraz zniesienie mitu o złym rokowaniu wielu schorzeń z tego kręgu. Bardzo ważne jest przekazanie informacji o tym, że pacjenci z zaburzeniami psychicznymi są pełnoprawnymi i wartościowymi członkami społeczności, a choroby psychiczne nie różnią się od chorób somatycznych i powinny być leczone z równą dbałością i poszanowaniem praw człowieka chorego.10 października to jednak nie tylko okazja do zdobycia wiedzy o schorzeniach psychicznych, a również podjęcie działań profilaktycznych. Ogrom stresu, jakiemu jesteśmy poddawani niemal każdego dnia, bywa przyczyną rozwoju zaburzeń ze spektrum lękowego czy depresyjnego. O zdrowie psychiczne, podobnie jak o to somatyczne, należy dbać poprzez próby właściwego zrozumienia swoich emocji, utrzymywanie zdrowych relacji z otoczeniem, a także aktywny wypoczynek, prawidłowe odżywianie się oraz zdrowy sen. W okresie zwiększonego napięcia psychicznego warto szczególnie zadbać o pozytywne nastawienie, śmiech, otaczanie się osobami, z którymi lubimy przebywać oraz pozostawienie sobie czasu na czynności przyjemne i relaksujące.

Pacjenci i ich rodziny nie są dziś sami

Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego to również świetna okazja do przypomnienia pacjentom oraz ich rodzinom, że nie są pozostawieni tylko sobie i mogą oczekiwać wszechstronnej pomocy ze strony służby zdrowia, jak i wielu organizacji pozarządowych, niosących wsparcie. Dużym ułatwieniem mogą okazać się na przykład dzienne oddziały dla osób z zaburzeniami psychicznymi, które łączą w sobie możliwości terapeutyczne oddziałów całodobowych z jednoczesnym pozostawieniem choremu możliwości powrotu do własnego domu każdego dnia. Inną formą wsparcia są grupy samopomocowe, które przełamują izolację osób z zaburzeniami psychicznymi, przygotowują je do powrotu do funkcjonowania w społeczeństwie, aktywnie wypełniają wolny czas oraz motywują do dalszego leczenia. Podobne grupy wsparcia istnieją również dla rodzin pacjentów dotkniętych chorobą, a ich główną funkcją jest udzielanie wsparcia psychicznego oraz wymiana doświadczeń budowanych poprzez lata funkcjonowania z chorobą.W dniu 10 października w wielu miastach w Polsce odbywają się bezpłatne konsultacje, udzielane przez psychologów, lekarzy psychiatrów oraz terapeutów uzależnień, a także prowadzone są warsztaty edukacyjno-teraputyczne – warto skorzystać z tej formy pomocy, jeśli niepokojące objawy występują u nas samych lub u naszych najbliższych. Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego to także możliwość wysłuchania licznych wykładów edukacyjnych wygłaszanych w placówkach zdrowia psychicznego oraz ośrodkach akademickich. Warto wykorzystać ten dzień, by oswoić się z problemami osób z zaburzeniami psychicznymi i przełamać swój własny lęk.